Vroeger leerde ik om ‘rare Roomse gebruiken’ als Allerheiligen en Allerzielen af te wijzen. Ik hoefde me er niet eens meer in te verdiepen, want andere protestanten hadden me al haarfijn uitgelegd wat er (protestantse) mis was aan deze dagen. Heiligenverering was uit den boze en bidden voor overledenen sloeg nergens op, want de zielen waren al op hun eeuwige bestemming. Dat hele idee van een ‘vagevuur’ was niets anders dan een vervloekte dwaalleer. En daarmee was de kous af.

Vandaag hoef ik mij niet meer de les te laten lezen door mensen die vanuit bepaalde overtuigingen de hun onbekende rituelen en gebruiken moeten afwijzen. Ik hoef in mijn zoektocht niet loyaal te zijn aan protestanten, katholieken of atheïsten, ik mag gewoon bedenken wat ik er zelf van vind.

En dan blijk ik de schoonheid van Allerheiligen maar niet te ontdekken. Of te begrijpen. Of misschien ben ik toch gewoon nog protestantser dan ik dacht.
Oké, als ik naar de lijst met ‘heiligen’ kijk, dan begrijp ik wel dat je het niet redt met enkel 365 naamdagen (dagen die naar een ‘heilige’ zijn vernoemd met als bekendste St. Nicolaas op 5 december) per jaar. En dat het dan wel zo praktisch is om op één dag stil te staan bij alle ‘heiligen’ tegelijk. Wat ik niet begrijp is waarom de éne persoon heilig werd verklaard en de andere niet. Dat roept bij mij (uiteraard) heilige verontwaardiging op.

Hoe zou dat gegaan zijn, die heiligverklaringen? Ik lees enkele verhalen van ‘heiligen’. Ik begin maar gewoon bij de letter a.

Abel van Reims (ca. 764) werd als bisschop tegengewerkt, nam zijn ontslag en ging het klooster in, waar hij tot zijn dood verbleef. Abraham van Arbela (ca. 348) werd gemarteld en onthoofd, omdat hij weigerde de zon in het Perzische rijk te aanbidden.

Waarom werd Abel tegengewerkt? Waren mensen boos op hem? Waarom? En was Abraham de enige die toen gemarteld en onthoofd werd?

Ik begrijp het niet. Onder de ‘heiligen’ zijn vele martelaars, maar het zijn er nooit zoveel als het werkelijke aantal van gemartelde personen. Het doet me denken aan miljoenen oorlogsslachtoffers, waarvan we slechts enkelen bij naam kennen. Net zoals Anne Frank niet het enige meisje met een dagboek was, zo waren deze heiligverklaarden ongetwijfeld niet de enigen die deden (of nalieten) wat hen hun status gaf.

En wat lees ik eigenlijk als ik lees over deze ‘heiligen’? In mijn beleving niet meer dan een duiding en geschiedenisbeschrijving van de schrijver. Ik leer de zogenaamde heilige niet kennen, ik leer alleen welke verhalen er over deze persoon worden verteld. Het gezag dat blijkbaar van deze verhalen uitgaat, doet me denken aan het gezag dat door sommigen aan de bijbel wordt gegeven. Het staat er, dus het is zo.

En wie bepaalde dan op welke gronden en wanneer (het verhaal over) een persoon goed genoeg was voor heilgverklaring? Waarom bepaalde(n) deze perso(o)n(en) dat? Met welk recht?

Ongetwijfeld zullen er mensen zijn die mij daar meer over kunnen vertellen. Hoe mooi het verhaal ook zal zijn, het verandert niets aan het feit dat het nog altijd gaat om mensen (met welke – door mensen bedachte – vorm van gezag of aanzien ook) die mensen hebben heiligverklaard. Deze wel en deze niet.

Oh, natuurlijk was het ergens op gebaseerd. Net zoals buitensluiting en tucht binnen protestantse kerken ook altijd wel ergens op gebaseerd is. Evenals het (vermeende) recht om dergelijke uitspraken te mogen doen over anderen. Deze wel en deze niet.

Nee, dat is mij te exclusief.
Doe mij maar alle zielen.
Deze wel en deze ook.

De zielen waar ik het meest van gehouden heb, bewaar ik op een heilige plaats in mijn hart. Als elke ziel zo’n heilige plek in iemands hart zou hebben (gehad), hoeft er geen verschil meer te zijn tussen Allerheiligen en Allerzielen. Dan zijn alle zielen heilig.

“Eert in elkander God.”

(Augustinus)

P.S. :  Als ik zeg ‘dat is mij te exclusief’ (hoe veroordelend klinkt dat wel niet!) verklaar ik als het ware ‘inclusiviteit’ heilig en exclusiviteit niet. Het ene wel, het andere niet.

En als ik het heb over een heilige plek in mijn hart, waar de voor mij meest dierbare zielen wonen, zit daar ook weer iets in van: die wel, de anderen niet…

Blijkbaar is heiligverklaren iets menselijks…