Gisteravond werd op mediaplatform ‘De ZeeuwZe’ een artikel gepubliceerd waarin ik opriep om wel oog te hebben voor de (religieuze) context.
Als voorbeeld noemde ik een schokkende uitspraak van mijn moeder, die ze jaren geleden deed naar aanleiding van het feit dat ik niet meer geloof:
“Ik had liever dat je dood was gegaan.”
Ik vertelde dat mijn moeder vanuit liefde deze uitspraak deed. Volgens haar religie zal ik voor eeuwig branden in de hel, wanneer ik niet het juiste geloof heb. Ze had liever dat ik als gelovige maar vast was overleden, ondanks het grote verdriet dat dit haar zou doen, omdat ik dan tenminste veilig in de hemel zou zijn. Mijn moeder wilde lijden om mij te redden!
Wanneer ik geen oog had gehad voor de religieuze context van waaruit ze sprak, had ik haar woorden afgeschreven als bot en liefdeloos en daarmee zowel haar als mezelf onrecht aangedaan.
Ik kreeg daar veel reacties op. Een reactie die steeds terugkwam was deze:
“Ja, zo kan je alles goedpraten!”
In dit artikel wil ik daar nader op ingaan.
Oog hebben voor de context wil niet zeggen dat je instemt met onrecht.
Begrijpen dat iemands bedoelingen goed zijn, wil niet zeggen dat het gedrag niet destructief kan zijn.
Je laten leiden door ‘liefde’ wil niet zeggen dat je dan altijd het juiste kiest. Wat is ‘liefde’ dan? Hoeveel wordt er niet in naam van de ‘liefde’ kapotgemaakt?
Mensen met de beste bedoelingen houden er soms zeer destructieve overtuigingen en gedragingen op na. Moeten we het onrecht door de vingers zien wanneer dit ‘in naam van de liefde’ wordt gedaan?
Nee natuurlijk niet!
Ik ben van mening dat het tegelijk kan.
Oog hebben voor de context, het oordeel over iemands intenties loslaten (dat is in het ergste geval aan een rechter en een psychiater) EN iemands woorden/daden afwijzen.
Even concreet toegespitst op het door mij gebruikte voorbeeld van mijn moeder die mij dood wenst: ik zie de context en ik wil niet oordelen over haar intentie. (In dit geval doe ik dit wel, al is het dan een positief oordeel. Ik plak er het etiketje ‘liefde’ op, maar dat had ik ook achterwege kunnen laten. Het gaat mij erom dat ik iemand niet veroordeel.)
Ik zie echter ook het onrecht en ik wijs haar woorden af.
Als ik puur naar mijn eigen gevoel kijk, dan ervaar ik haar woorden als pijnlijk, lomp en afstotend.
Ze spreekt niet de taal van de verbinding. Tenminste, niet zoals ik denk dat je die spreekt. Ze spreekt woorden vanuit haar eigen religieuze denkbeelden, terwijl ze weet dat ik die niet deel. Toch houdt ze zich aan haar eigen ‘taal’, de taal van ‘vroeger’, toen die nog voldeed, en we deze allebei spraken.
Ik heb dat jarenlang als oneerlijk ervaren. Mijn ego werd er verdrietig van en voelde zich gekrenkt.
“Waarom doet ze niet wat meer haar best? Waarom praat ze altijd vanuit en over haar geloof? Ik ga toch ook voor ‘neutraal’ als ik bij haar ben? Ik vloek niet waar zij bij is en ik ‘verkondig’ niet. Ik erken daarmee wie zij is. Waarom erkent zij niet wie ik ben?”
Het was goed om mezelf toestemming te geven om dit te voelen. Zo ontstond er ruimte voor mijn gevoelens. Ik voelde mij zo boos! Het deed pijn, maar ik kan het iedereen aanraden:
Wees maar flink boos!
Wees boos om de ruimte die er niet was (en soms ook niet is) om jezelf te zijn. Wees boos omdat je je niet erkend en welkom voelt. Wees boos omdat je belangstelling mist voor hoe het voor jóu is… omdat er geen ruimte is… voor JOU!
Boosheid is namelijk een geweldige kracht waarmee je jezelf leert erkennen en begrenzen. Ik merkte dat mijn boosheid mij ruimte gaf, steeds een beetje meer. Tot ik mijn ruimte volledig had ingenomen en me ook niet meer steeds voelde terugdeinzen en in elkaar krimpen wanneer een ander ook ineens ruimte innam. Ik bleef gewoon staan. Rustig, op een kleine plek, maar het was wel MIJN plek, zelf bevochten, met tranen veroverd en precies groot genoeg.
Op die plek erken ik mijn gevoelens en dat maakt dat ik niet zo nodig meer erkenning hoef van mijn moeder. Zij hoeft helemaal niet te begrijpen hoe het voor mij is. Als IK het maar begrijp en mezelf kan erkennen en troosten. Zij hóeft helemaal niet te begrijpen dat haar woorden kwetsend kunnen overkomen en dat het mijn verdienste was dat ik haar liefde zag, niet die van haar. Ik begrijp het en dat is genoeg. Dat is zelfs zo genoeg, dat er ruimte komt voor mijn moeder en voor wie zij geworden is. Een vrouw, levend vanuit de bijbel en het hoofd, met zoveel regels over ‘hoe het hoort’ en ook met zoveel goede bedoelingen. Ik houd zielsveel van deze vrouw, die mij in haar eigen taal alle liefde geeft die ze voor me heeft.
Ik voel me bevoorrecht dat ik de kansen had en ze ook durfde te grijpen om veel meer vanuit mezelf en mijn gevoel te gaan leven. En om in staat te zijn om haar woorden te vertalen.
Oké, eerst moest ik daar wel een tijd boos om zijn. Want ik WILDE niet vertalen! Ik vond dat een moeder moest zorgen dat zij de taal van haar kind spreekt en niet andersom! En dat vind ik overigens nog steeds, vandaar dat het wel eens oneerlijk voelde. Ik vertaalde naar mijn kinderen, maar ook naar mijn ouders. Het eerste vond ik logisch, het tweede pijnlijk. Tot ik er boos genoeg om geweest was en merkte dat die boosheid niet meer zo schreeuwend aanwezig was, maar was veranderd in een zacht, helder verdriet dat overal doorheen stroomt, maar dat mij verder niet stoort. Het hoort bij mij en het mag er zijn.
Ik kijk nu niet meer naar wat ik mis, maar naar wat ik heb. Ik heb ontzettend veel geleerd over grenzen, over geven en ontvangen, over leven, over compassie en over liefde. En ik heb daardoor ook ontzettend veel te geven. Niet meer vanuit gemis, maar vanuit overvloed. Ik voel mij bevoorrecht omdat ik in staat ben om te vertalen. Ik voel mij bevoorrecht omdat ik bruggen durf te bouwen. En wanneer alleen mijn helft van de brug er komt te staan, dan bouw ik hem nog. Omdat ik dat wil, omdat het bij mij past en omdat ik het kan.
Ik leef mijn leven zoals IK dat wil en ik doe waar IK in geloof en wat IK kan. En al het andere heb ik losgelaten en dat voelt als een enorme bevrijding.
Ik begrijp je wel. Iedereen (ieder kind) heeft een ingebouwde reflex om loyaal te zijn naar de ouders, hoe slecht die je soms ook kunnen behandelen. Maar je legt het in dit geval wel heel erg bij jezelf neer. Jij bent degene die maar weer met de hand over het hart moet strijken en je moeder moet begrijpen. Heeft je moeder ooit haar uitspraak teruggenomen? Of uitgelegd? Heb je de context zelf bedacht of heeft je moeder daar aan bijgedragen? Is er ueberhaubt over gepraat? Waarom moeten ongelovigen altijd maar weer begrip opbrengen voor de gelovigen en waarom is het NOOIT andersom?
Precies, DIE boosheid dus! Vanuit je tenen uitschreeuwen en weigeren om ook nog maar 1 stap in hun richting te doen… Ik denk dat alleen wanneer je je volledig vrij voelt om NIETS te doen, je ook vanuit liefde (en alleen als jij dat wilt) kunt kiezen om eventueel wel iets te doen. Om bij te dragen wat je wilt en kunt. Tenminste, zo ging het bij mij… Ik doe dit alleen omdat ik mij volledig vrij voel het niet te doen.
Mooi, autonoom zijn geeft je de mogelijkheid om keuzes te maken, zelfs als dat tegen het gevoel van iedereen ingaat. Zolang het jouw keuze is, is het goed.
Maar heb je het er wel met je moeder over gehad?
Wauw, Inge. Wat mooi geschreven en wat gaat dit door alle diepere lagen van gevoel. Vergeving, acceptatie en verdriet- maar alles heeft vooral te maken met bewust worden: wíl je verder of kun je die boosheid (nog) niet loslaten. Dankjewel- ik heb weer iets om over na te denken. Knuffel,
Dank je wel, Emily!
Wat mooi dat je die lagen herkent. En ook de eigen keuze… daarin ligt de sleutel!
<3
Wow ! Dat was een heftige uitspraak van je moeder.
Gelukkig kan jij je in haar denken inleven en er de “schoonheid” van inzien. Ik denk dat er maar weinig mensen dit zouden kunnen. Het zou eerder omgekeerd moeten zijn: de moeder die zich inleeft bij haar dochter (zoals je zelf ook zegt). Ik denk dat jij meer van Jezus’ vergeving in je draagt dan de “gelovigen”. Ze zouden beter naar jou luisteren! Jij kent ware liefde, mededogen.
Wauw, Inge! Ik weet niet hoe ik dit moet verwoorden… Diep respect! Ik krijg er geen andere woorden voor. Echt! Diep respect.
Vriendelijke groet <3
Dank je wel internettoerist 🙂
Misschien ken ik ‘ware liefde’ (wat dat dan ook is), maar dat komt volgens mij omdat ik ook ‘ware boosheid’ ken. Dat heeft voor mij de weg naar liefde vrij gemaakt.
Dank voor je respect. Geheel wederzijds! <3
Ha die Inge,
Gefeliciteerd meid. Hier moest je naar toe en je bent er gekomen.Het kan inderdaad tegelijk. Maar je moest wel eerst heel zien te worden. Voor zover ik kan beoordelen is dat je gelukt. Ik ben er best wel door ontroerd moet ik je zeggen. De latinisten zeiden het al: ieder is uiteindelijk zichzelf het naast (‘Quisque sibi proximus’). Nogmaals proficiat.
Groet, Hans.
Dank je wel Hans 🙂
Als jij ‘heelheid’ herkent, ken (ben!) je het ook. 🙂
Wat is het dubbel hè. Knap van je dat je er doorheen wist te kijken. Daarnaast begrijp ik uit je verhaal dat je moeder deze uitspraak deed toen je geen kind meer was (correct me if I’m wrong). Zelf heb ik als kind meegemaakt dat mijn vader bij een bepaalde gelegenheid op zijn knieën bij ons thuis in de gang. En hij riep daarbij: ‘vannacht is mijn buurman doodgegaan, en ik heb hem nooit over Jezus verteld’.
Aanvankelijk dacht ik dat er echt een buurman was gestorven en ik pijnigde mijn hersens die nacht wie dat zou kunnen zijn geweest.
Veel later begreep ik dat ie het overdrachtelijk bedoelde en zo de nadruk legde op onze verantwoordelijkheid om anderen voor het eeuwige onheil te behoeden door ze over Jezus te vertellen.
En ik was al ver in de twintig (mijn vader was intussen overleden) toen ik de conclusie trok dat het helemaal niet om die ‘zielige’ onbekeerden ging, maar dat het gewoon zijn angst was dat hij later zou worden veroordeeld omdat ie onvoldoende zou hebben gedaan om anderen naar Jezus te brengen. Met andere woorden,,,,het ging om hem en uiteindelijk niet over de ander!
En als ik daar aan terugdenk kan ik nog boos worden, net als jij, wat dit met een kind kan doen, maar ook wat het kan zeggen over degene die zo’n uitspraak doet.
Bedankt Inge, voor jeverhaal.
Jij ook bedankt, Thomas, voor jouw verhaal. Zo dubbel… zo triest… zo intens veel angst moet er zijn… en idd… wat doet dat VEEL met een kind…
#RespectMetEenDikkeVetteR lieve Inge… <3
Lieve Inge,
Dank je voor je ‘vertaling’! Heel bijzonder zoals je je persoonlijke gevoel en gedachten zo kunt ‘vertalen’ en je, na die boosheid, komt tot dat heldere verdriet, zodat die kan stromen en toch deel van je blijft.
Dat in kunnen voelen in de context van die ander is naar mijn idee pure empathie. Ook al deel je hun context niet, begrijp je waar zij vanuit denken en handelen.
Eén van de opmerkingen die mij raakt is: “En wanneer alleen mijn helft van de brug er komt te staan, dan bouw ik hem nog. Omdat ik dat wil, omdat het bij mij past en omdat ik het kan.”
Je komt ze daarmee tegemoet voor zover als jij kunt bouwen….De rest laat je respectvol aan hen.. Wat ik dan voor me zie is een half afgebouwde brug die diegenen aan de ‘overkant’ voortdurend uitnodigt en prikkelt tot zelfreflectie… Boeiend beeld…
Dank je!
Lieve groet,
Frances
Dank je wel voor je mooie reactie. Zoals jij dat beeld beschrijft van die brug, zo is het ook precies hoe ik het zie.
In het begin liep ik steeds mijn reeds gebouwde brughelften bij langs, tuurde in de verte of er van de andere kant al iets kwam…
Tegenwoordig leer ik om steeds meer te focussen op wat voor mij belangrijk is en (de rest bij) de ander te laten. Een moeilijke, maar belangrijke leerschool..
Lieve Inge,
Ik heb je blog op Zeeuwze gelezen en vond het werkelijk bijzonder indrukwekkend. Heel knap en invoelend om dit zo te kunnen duiden. Hier gaat het om woorden, en dat maakt de acceptatie mogelijk, hoewel heel weinig mensen zo ver zullen komen als jij.
Met een schok realiseerde ik me, dat ook een eerwraakmoord uit diezelfde liefde kan voortkomen. “Ik wilde liever dat ze dood was, dan dat ze op die verderfelijke weg verder zou kunnen gaan”. Een broer die bereid is voor vele jaren de bak in te draaien, omdat hij zijn zuster in liefde de keel heeft afgesneden. En zo sprongen mijn gedachten weer een stapje verder. Inderdaad: the doctrine of blood atonement (het leerstuk van de bloedverzoening).
Bij de vroege mormonen bestond, na een openbaring van Joseph Smith himself, de overtuiging dat echtelijke ontrouw, van de vrouw dan, van een van de vele, alleen verzoend kon worden door de dood. De echtgenoot werd geacht op de rand van de gereedgemaakte grafkuil te gaan zitten, zijn vrouw in kwestie op zijn schoot te nemen en haar dan de keel af te snijden. Dit scheen dan de redding van haar ziel nog mogelijk te maken. Of dit altijd in liefde gebeurde weet ik niet te zeggen, en ik hoop dat het tegenwoordig niet veel meer gebeurt. De mormonen die ik heb gesproken, jonge elders (ouderlingen), kenden het leerstuk niet meer en het schijnt te zijn ingetrokken. Hoe kun je ooit een goddelijke openbaring intrekken?
In elk geval is de scheidslijn tussen deze bittere vorm van liefdesbetuiging en een verwrongen hardheid van karakter flinterdun. Het doet denken aan de Romeinse generaal, die zijn zoon executeerde wegens insubordinatie. Niets ging immers boven de eer van Rome? Je ziet, jouw oprechte en authentieke liefde laat ons wel in verwarring achter. Met een heel dubbel gevoel. Maar dat komt omdat wij nog geen van allen zover doorgedacht hadden.
Leefse,
Johan
De scheidslijn is idd flinterdun. Waar het mij om gaat is dat we anderen niet te snel als ‘liefdeloos’ afschrijven, enkel omdat we hun gedrag en strategieën niet herkennen of begrijpen. Ik wil zeker niet dat we dan nu alles maar als ‘liefdevol’ bestempelen!
Als boosheid onderdrukt wordt, vindt het op den duur wel een andere manier om naar buiten te komen. Helaas is dat vaak een minder constructieve manier, zeker als de uiting niet meer direct gerelateerd is aan de reden van je boosheid.
In de Bijbel – niet erg Dogmavrij, maar voor mij toch echt een belangrijk boek voor mijn geloof – zie ik dat daar ook ruimte is voor boosheid. Als ik lees hoe in de Psalmen soms tegen God tekeer wordt gegaan, wat Job zegt…. dan ben ik blij. Het geeft mij woorden aan boosheid of onrecht die ik soms niet beter had kunnen zeggen. Blij dat de Bijbel realistisch genoeg is om ruimte te geven aan álle emoties. Helaas is dat niet alle christelijke tradities even goed tot uiting gekomen…
Helemaal mee eens, Marc! Er zijn helaas veel taboes en dogma’s die als een filter kunnen werken waardoor de bijbel niet met een open mind gelezen wordt..
Ik heb zelf een partner gehad die onbegrensd zijn woede op mij losliet. Tot op de dag van vandaag bagatelliseert hij die woede en noemt zichzelf vroom christen. Ik ben daar flink boos over!
Boosheid bij mij daarover geeft dan vrijheid, erkennen dat je onrecht is aangedaan. Ik zal die man ook nooit vergeven of berusten in mijn boosheid, tenzij hij beseft wat hij heeft gedaan en echt oprecht sorry zegt.
En juist erkennen dat ik boos ben, geeft vrede en respect voor wie ik ben. Het gaf mij destijds moed om bij hem weg te gaan. Maar vaak zat heb ik mijn woede ingehouden, en daar heb ik wel achteraf spijt van. Had ik maar meer laten zien aan hem dat ik er boos over ben, dan was ik meer voor mezelf opgekomen. Dan had ik het geweld ook nooit zover laten komen. Te lang heb ik zelfs wat schuld bij mijzelf neergelegd.
Ik heb er van geleerd voortaan voor mijzelf op te komen en zulke mensen uit mijn leven te weren. Ik maak van mijn hart geen moordkuil meer, en zeg gewoon dat mijn ex een zielige eikel is, enkel het slachtoffer spelend zonder enige empathie wat hij mij heeft aangedaan. Want dat is hij: een smeerlap, een vuillak, aandachtshoer, kleuter, klootzak, onverantwoordelijk en ziek in zijn hoofd. Wie is zo ziek om zijn vrouw geweld aan te doen en dan nog zielig klagen dat ze weg is gegaan? Zeggen dat het aan haar ligt en de schuld afschuiven? Malloot ben je dat je een lieve vrouw zo hebt afgeranseld…mij ben je lekker kwijt. Een lieve man geniet nu van deze vrouw in zijn leven. Heerlijk om te zeggen en voelen! Wat dat betreft mag er een klaagmuur komen online😊 ff lekker spuien.