Vandaag precies 500 jaar geleden zou Maarten Luther zijn 95 stellingen aan de slotkapel te Wittenberg hebben gespijkerd. Hij pleitte voor reformatie van bepaalde denkbeelden binnen de kerk. Of het de reformatorische kerken zoveel goeds heeft gebracht, zal ik hier in het midden laten.

Eén van zijn stellingen was deze:

 “God vergeeft niemand de schuld zonder hem te brengen tot deemoedige gehoorzaamheid aan de priester als zijn plaatsvervanger.”

 

(Maarten Luther, stelling 7)

De priester als plaatsvervanger van God. Ik zit met kromme tenen. Vanuit vele verhalen heb ik het onrecht aangehoord dat kan plaatsvinden wanneer mensen uit naam van God menen te spreken. De arrogantie, de veroordeling, de miskenning en de afwijzing. Ik ben helaas niet de enige die daar keihard mee te maken kreeg.

Vandaag pleit ik daarom opnieuw voor een reformatie. Om precies te zijn: ik pleit voor een hervorming van ons denken.

Verhalen

Laten we alsjeblieft niet vergeten dat we allemaal mensen zijn. Ongeacht hoe een gezagsdrager ooit zijn positie verwierf, het waren mensen die hem in die positie plaatsten en erkenden. Het waren mensen die dachten dat het Gods wil was. Het waren en zijn altijd mensen die spreken, ook wanneer zij dit namens God menen te doen.

Geen van ons heeft een korter ‘lijntje’ tot God.

Waarom zou God jou vertellen wat ik moet doen?

Zijn jouw ‘oren’ soms beter afgestemd op Gods ‘stem’? Of is jouw ego misschien zo groot dat het ook wil regeren over mij?
Denk je dat je door God bent uitgezocht, uitverkoren of gezalfd? Maar het waren toch mensen die dat tegen je zeiden? Of misschien was je het zelf, die meende een stem te horen?

Natuurlijk heb je het recht om te geloven dat het God is die tot je spreekt.
Maar begrijp je dat een ander met net zoveel recht kan denken dat je ‘stemmen hoort’ omdat je een psychiatrische patiënt zou zijn?

Het gaat me niet om welles nietes. Het gaat erom dat je voor elk ‘verhaal’ een ander ‘verhaal’ kunt plaatsen. Met net zoveel recht en gebaseerd op net zo weinig bewijs.

Dit zou ons tot strijders om het juiste ‘verhaal’ kunnen maken. Maar we zouden ook kunnen besluiten om alle verhalen, inclusief het verhaal dat we zelf geloven/vertellen, met een korrel zout te nemen. Ongeacht door wie wij deze verhalen ooit kregen aangeleerd. Deze personen hadden het immers ook weer van horen zeggen..?

Wij zijn het zelf die besluiten dat een bepaald verhaal ‘de waarheid’ is. Dat kan zijn nadat wij vele verhalen hebben onderzocht en een favoriete versie hebben gekozen. Het kan ook dat wij in onze jeugd één verhaal gepresenteerd kregen als de absolute, onbetwistbare waarheid en dat we daarbij gebleven zijn. Hoe het ook gegaan is: wij besloten (bewust of onbewust) dat het waar was.

Alles draait om interpretatie.

Mensen die je op je woord geloven en/of dezelfde aannames doen, zullen het met je eens zijn. Maar hoe zit het met de rest? Hebben zij het mis? Zijn ze misleid? Moeten ze nog veel leren? Als je naar hen luistert, word je dan met ontferming bewogen omdat het zulke arme schapen zijn? Of voel je misschien irritatie omdat ze zo ongehoorzaam en eigenwijs zijn?

jampotglazen

“Het staat er immers duidelijk.”

Nee. Het staat er niet duidelijk. Je hoeft maar het aantal kerken en denominaties te tellen en je weet dat wat voor de één ‘waarheid’ is, door de ander als een vervloekte dwaalleer wordt beschouwd.

Het staat er alleen maar duidelijk als je het bekijkt door de ‘bril’ waardoor je leerde kijken. Als je die blijft ophouden, zal je nooit begrijpen waarom de anderen – die door een andere ‘bril’ kijken- iets totaal anders zien. Je kunt je verdiepen in het standpunt van de ander, je kunt proberen het te begrijpen, maar wanneer je je niet bewust bent van het feit dat je zelf óók door een ‘bril’ kijkt, zal je de ander ten diepste blijven zien als iemand die minder ‘ware’ ideeën heeft.

Denken dat er één waarheid is en geloven dat jij die waarheid kent, leidt tot (onbewuste) arrogantie naar en veroordeling van andersdenkenden.

Wanneer je niet beseft dat ook jouw (visie op de) waarheid een eigen interpretatie is, zie je wel de lens op het oog van de ander, maar niet de dikke jampotglazen in het montuur op je eigen neus.

Het staat er duidelijk?

Nee:

“ik denk dat het er duidelijk staat. Maar doordat jij iets heel anders uit dezelfde tekst haalt, begrijp ik dat het niet zo duidelijk is als ik dacht. Voor mij lijkt het net of jij het mis hebt. Maar ik wil erkennen dat ik mezelf daarmee verhef als degene met meer juiste inzichten. Ik wil proberen om niet te leunen op mijn eigen inzichten en in alle kwetsbaarheid naast jou te zitten in het niet-weten.”

Meer niet.

Steunen

“Het gaat om de geopenbaarde waarheid van God. We mogen niet op onze eigen inzichten steunen.”

“Steunt op uw eigen inzicht niet.”

Spreuken 3: 5

Wat wordt er een misbruik gemaakt van deze tekst! Ik zie deze tekst vooral gebruikt om mensen mee te waarschuwen dat ze niet anders mogen denken dan hoe het hen is aangeleerd. Daarbij wordt de aanname gedaan dat datgene dat in de jeugd werd aangeleerd de absolute waarheid van God is en dat elke andere gedachte die daar tegenin gaat iets is dat uit onze verdorven geesten opkomt en dat we daarom moeten bestrijden.

Dus dan wordt deze tekst ongeveer zo gebruikt:

‘hé, jij denkt anders dan ‘de bedoeling’ is (lees: anders dan ik denk) en dus steun je op je eigen inzichten en dat mag niet. Zorg dat je denken in overeenstemming komt met ‘de waarheid’ (lees: met wat ik denk).’

Wie steunt er dan eigenlijk op zijn eigen waarheid?

Hervormd

Ons denken moet hervormd worden. Radicaal. Jouw denken. Mijn denken.

Niet de weg van de minste weerstand kiezen. Niet er maar vanuit blijven gaan dat ‘het’ nou eenmaal zo is. Niet hetzelfde denken als de mensen, de wereld om je heen. Denk voor jezelf. En denk ook over het denken. Begrijp dat het slechts (aangeleerde, gevonden of zelfbedachte) gedachten zijn. Niets om op te steunen.

“En wordt niet gelijkvormig aan deze wereld, maar wordt hervormd door de vernieuwing van uw denken, opdat gij moogt erkennen wat de wil van God is, het goede, welgevallige en volkomene.”

(Romeinen 12: 2)

Iemand de (kerk)deur wijzen omdat hij/zij ‘verkeerde gedachten’ heeft over wat de juiste manier van leven zou zijn, is een grove overtreding van het grootste gebod om elkaar lief te hebben.

Laat toch los de ‘regels’ van je vader, moeder, broer en zus, ‘vergeet’ wat je werd aangeleerd.

Word niet gelijkvormig aan een wereld die je leert anderen buiten te sluiten.

Sta op. Hervorm je denken. Stop met steunen op je eigen inzichten.

Kies voor het goede, het welgevallige en het volkomene.

Kies voor dat wat groter is dan onze onvolkomen ik-jes bij elkaar.

Maak ruimte voor meer inzichten. Verwerp elkaar niet.

Kies enkel en alleen voor liefde.