Toen ik werkte aan de 15-delige serie over aangeleerde, op religie gebaseerde, belemmerende overtuigingen, ging het me steeds meer tegenstaan dat ik alleen maar inzoomde op de negatieve gevolgen van een religieuze opvoeding. En het hielp daarbij niet dat ik tegen mezelf zei dat ik nou eenmaal de vinger op de zere plek leg, juist omdat ik deze dingen uit de taboesfeer wil halen. Ik begreep het nut heus wel, maar bleef het moeilijk vinden eenzijdig in te zoomen op het negatieve en het belastende. De laatste afleveringen kon ik alleen maken doordat ik mezelf inmiddels had beloofd ook nog iets te mogen zeggen over de positieve gevolgen van een religieuze opvoeding, zoals ik die nog altijd ervaar en zoals ik soms ook herken in de verhalen van anderen.
Alle afleveringen over negatieve gevolgen blijven onverminderd van kracht, maar met veel plezier voeg ik deze aflevering er nog aan toe, om daarmee recht te doen aan wat religieuze opvoeding óók kan zijn.
De verbanden die ik leg – en dat geldt uiteraard ook voor elk van de 15 afleveringen uit eerdergenoemde serie – lijken mij logisch, maar zijn niet wetenschappelijk aantoonbaar. De door mij benoemde gevolgen of overtuigingen kunnen net zo goed (deels) een andere oorzaak hebben of een combinatie van meerdere factoren zijn. Door in te zoomen op de dingen die lastig of fijn zijn en dit enkel in verband te brengen met een religieuze opvoeding, lijkt het misschien alsof ik wil suggereren dat alles uiteindelijk allemaal daardoor komt. Ik hoop niet dat die indruk is ontstaan. Ik wil alleen laten zien dat een bepaalde vorm van religieuze opvoeding bepaalde gevolgen zou kunnen hebben.
En dan nu – yeeeehaaaa! – een positief geluid over de religieuze opvoeding! 😀
Voordelen van een religieuze opvoeding
Veel uitdrukkingen en gezegden die we vandaag nog steeds gebruiken vinden hun oorsprong in de Bijbel. Het is een vorm van algemene ontwikkeling wanneer je daar iets vanaf weet. Bijbelkennis kan ook handig zijn bij het spelen van een quiz of bij het spel Triviant en de app Trivia Crack. Maar Bijbelkennis is zeker niet het enige voordeel van een religieuze opvoeding.
Gemeenschapszin
Soms denk ik met heimwee terug aan de christelijke gemeenschap waarin ik opgroeide. En ik weet inmiddels dat soortgelijke gevoelens bij meerdere ex-christenen voorkomen. Wat we dan missen? Een groep mensen in alle leeftijds- , inkomens- en beroepsgroepen, die fungeert als familie. ‘Broeders’ en ‘zusters’ waarbinnen een vanzelfsprekende verbondenheid heerst. Als tiener vond ik het volkomen normaal om pannetjes soep rond te brengen naar de zieken uit de gemeente, rolstoelen te duwen en boodschappen te doen. Omzien naar elkaar hoorde er gewoon bij. Je zag elkaar sowieso elke week in de kerk, maar vaak ook nog doordeweeks, bij allerlei kerkelijke activiteiten. Het was eenvoudig en vanzelfsprekend om met elkaar mee te leven in goede en slechte tijden en om bij elkaar te zijn tijdens doop-, trouw- en rouwdiensten. We kenden elkaars afkomst, familie, vreugde en verdriet.
Ik had het gevoel dat we allemaal, hoe verschillend we ook waren, in hetzelfde schuitje zaten. Allemaal zouden we op een dag voor Gods aangezicht staan en hadden we rekenschap af te leggen van onze daden en/of het ontbreken daarvan.
Dat gevoel van samen in hetzelfde schuitje zitten heb ik nog steeds. En ik vermoed dat de basis daarvan in mijn jeugd is gelegd. Hoewel ik de verbindende factor nu anders beleef, is het gevoel minstens net zo sterk en onvoorwaardelijk.
Ook vind ik het nog altijd volkomen normaal om voorbij het eigen belang en de eigen leeftijdsgroep te kijken. Het idee dat we met velen zijn en naar elkaar moeten omzien werd in mijn jeugd geplant.
Gericht op het hart
Schaamt u het evangelie niet, het gaat niet om het uiterlijk maar om het innerlijk, zoekt de dingen die boven zijn, bewaar je hart boven alles wat er te bewaren is; op allerlei manieren werd duidelijk gemaakt dat er belangrijkere zaken waren dan de zichtbare dingen. Dat het belangrijk was om ergens voor te staan en ergens voor te gaan. Zorg dat voor jou de haan niet drie maal hoeft te kraaien, zorg dat je het meest wezenlijke in je leven nooit zult verloochenen. Het geeft niet als mensen je zullen bespotten en uitlachen om waar jij werkelijk in gelooft. Ik merk nog steeds dat deze houding diep in mij verankerd ligt. Ik ben ook altijd gericht op de dingen achter de dingen.
Ik voel me niet prettig bij ‘zomaar wat doen’ zonder na te denken. Als ik weet dat er dieren moeten lijden om mijn eten, kan ik dat niet alleen ter kennisgeving aannemen, maar moet ik er iets mee. Het verhaal achter mijn eten, mijn kleding, mijn gevoelens, alles… Ik voel me verantwoordelijk en ben gewetensvol.
Ik zoek altijd naar die diepere laag, naar betekenis, motivatie en behoefte. Zoals ik vroeger leerde om mijn diepste zelf aan God toe te vertrouwen, om alles met mijn Schepper te bespreken, zo vertrouw ik mezelf nog altijd toe, zo volledig als ik ken en kan, aan het Leven en de Bron daarvan. IK BEN. Voor mij zijn dat de woorden waarmee ik een in mijn beleving heilige vorm van verbinding met het grotere geheel uitdruk. Het voelt ‘goddelijk’, omdat ik daar vroeger dat woord aan heb leren verbinden.
Maar omdat ik leerde voorbij de woorden te kijken, maakt het mij nu niet meer uit welke woorden en duiding ik of iemand anders geef(t) aan (de reden en oorsprong van) het bestaan en herken ik in zowel gelovigen als ongelovigen mijn broeders en zusters. Ik ben ervan overtuigd dat ik met deze levenshouding deels voortborduur op wat mij vroeger werd bijgebracht binnen mijn religieuze opvoeding.
Verwachten en verwonderen
Doordat ik leerde leven met het idee dat er wonderen gebeuren, zag ik ook overal wonderen. Als ik grieperig was en bad om genezing, voelde ik me wonderbaarlijk genezen wanneer ik na enkele dagen weer opknapte. Voor mij bestond de wereld en alles wat zich daarop afspeelde uit een opeenstapeling van wonderen.
Ik heb leren bidden en leren uitzien. Ik leerde het beste te hopen en verwachtingsvol te leven. God zou uiteindelijk alles goed maken en alle tranen van onze ogen wissen.
Ik leerde om onzichtbare personages als realiteit te beschouwen en deze zelfs te ervaren, waardoor ik mijn verbeeldingskracht sterk heb ontwikkeld.
Nog altijd heb ik een sterke verbeelding en veel fantasie en schep ik moeiteloos en met veel plezier vormen en composities die er nooit eerder waren. Ook zie ik de zinnen uit boeken als een film aan me voorbij gaan. Ik geniet daar enorm van en heb niks nodig om in een totaal andere wereld terecht te kunnen komen.
Ik vind het gewone, alledaagse nog altijd fascinerend en bijzonder, als was het een wonder. Voor mij is alles een wonder. Dat ik er ben. Dat jij er bent. Dat wij samen deze tijd en ruimte delen. Dat er nog veel meer soorten levende wezens zijn en hoe verschillend we allemaal zijn en hoe we tegelijk ook allemaal onszelf willen uitdrukken en willen leven en voortbestaan. Geluid is een wonder. Stilte is een wonder. Het leven ervaren, de toppen en de dalen, is een wonder. Ik weet niet precies meer of er nou wel of geen schepper zit achter dit alles. Maar ik maak me daar ook niet meer druk om. Het maakt niet uit welk verhaal ik mezelf vertel of wijsmaak, het is voor mij een feit dat ik alles als wonderlijk ervaar en er volop en dankbaar aan wil deelnemen.
Ik weet niet meer of er iemand luistert, maar ik weet wel dat ik mijn leven ervaar als een danklied.
Ik had geen andere opvoeding willen hebben
Ondanks alles en dankzij alles. Liefdevolle ouders waarschuwen je tegen de gevaren zoals die in hun beleving bestaan. Ze voeden je op met al hun aandacht, geduld en liefde. Ze investeren hun tijd, geld en energie om jou bij te brengen waarvan zij geloven dat het je goed zal doen. Ik had geen andere ouders willen hebben.
Natuurlijk heb ik daar wel vaak over gefantaseerd. Hoe zou ik geworden zijn als mijn ouders hippies waren geweest, of nudisten? Als er een totaal ander pedagogisch klimaat had geheerst thuis? Hoe zou ik zijn geweest als ik enig kind was of maar één of twee broertjes en/of zusjes had gehad? Ik vind het leuk om daarover te fantaseren, omdat het me bepaalt bij hoe vormend de omstandigheden van je jeugd kunnen zijn voor je karakterontwikkeling.
Maar tegelijk herken ik in die fictieve ouders mijn eigen ouders niet meer. En zou ik niet weten wie van mijn negen broertjes en zusjes ik dan zou moeten wegdenken. Zonder deze ouders en deze genen was ik er niet eens geweest. En zonder al deze ervaringen was ik niet de persoon geworden die ik nu geworden ben. Ik realiseer me dat precies in deze religieuze opvoeding de liefde van mijn ouders zit gestopt. En dat maakt dat ik na verloop van tijd diep in mijn wezen voel dat ik precies deze liefde van hen wilde ontvangen en ook de rest van mijn leven zal koesteren.
Meer lezen over de schatten van mijn jeugd? Voor platform De Zeeuwze schreef ik in 2016 enkele blogs, waaronder deze: https://zeeuwze.nl/actualiteiten/de-schatten-van-mijn-jeugd/
Prachtig verhaal, Inge, verteld door een prachtig mens.
Ieder nadeel heeft zijn voordeel -zou Cruyff zeggen.
Ernaar verwezen in Open Oog: https://mailchi.mp/1603bc2a9383/erkenning.
wat een ontroerend mooie blog. zo herkenbaar ook: het leven is een wonder! daarnaast vind ik het indrukwekkend om in jouw schrijven en delen iets mee te krijgen van het ongelofelijke groeiproces dat je doormaakt. kippenvel. en bedankt voor het delen. enjoy the day 🙂
Wonderen bestaan NIET, het woord “wonder” is ontstaan uit en door menselijke gedachten, beleving of onvermogen, er gebeurden dingen die de mens nog niet kon verklaren men zag het als een “wonder” veelal gebaseerd op o.a.religieuze overtuigingen (geloof in een god) en menselijk onvermogen en verkeerd inzicht of uitleg, de dingen zijn zoals ze zijn, alles in ons leven is verklaarbaar en als we het nu nog niet begrijpen of geloven en of zien zijn we nog niet zover in ons bewustzijn om het te kunnen begrijpen of is het nog niet door de mens te verklaren, echter alleen als de mens zich verder blijft ontwikkelen en onderzoek doet of extra moeite dan kunnen en zullen we het ook gaan begrijpen. de toekomst zal dat leren en bewijzen, onze kinderen zullen lachen waarom wij het nog niet konden zien of begrijpen, kijk alleen maar eens naar alle bewijzen hoe de wetenschap en de ontwikkelingen de laatste honderd jaar zich hebben ontwikkeld en met een verklaring kwam zodat wij mensen het konden begrijpen.
Heel sterk en troost biedend verhaal. De zwakke kant van die voordelen is dat ze werden verabsoluteerd: deze groep is het beste, deze wijsheid is de beste. De mooie dingen zijn er zeker, vergeet vooral de prachtige religieuze muziek niet (zonder geloof had Bach nooit van die mooie koraalvoorspelen gemaakt). Wat ik een beetje mis is dat hier alleen het orthodoxe/vrijgemaakte geloof wordt geschetst, terwijl er ook modernere vormen van protestantisme zijn (in de PKN) met een open blik naar de wereld en de geschiedenis.
Inge,
Onderstaande reactie had ik vorige week al voorbereid, maar ik aarzelde hem te verzenden. Ik wil je geen illusies ontnemen en ik gun je de goede herinneringen die je hebt aan een gelukkige jeugd in een harmonieus gezin.
Ik begrijp je beweegredenen wel, je wilt (terecht) loyaal blijven aan je ouders en andere leden van je vroegere gemeenschap, maar toch… door punten als bijbelkennis, gemeenschapszin en de rest zo nadrukkelijk als voordelen van een religieuze opvoeding voor te stellen doe je anderen, atheïstische ouders bijvoorbeeld, die ook erg hun best doen hun kunderen een veilig en vertrouwd thuis te bieden tekort. En vooral ook je eigen ouders, die jou, tegen hun geloof in, dat immers wil dat de liefde tot god boven alles gaat een veilige en vertrouwde omgeving gaven om in op te groeien, met als enige dissonant je eigen kinderlijke angsten voor hel en verdoemenis en de duivel die overal op de loer ligt om jouw onschuldige kinderzieltje in het verderf te storten.
Religieuze opvoeding heeft geen voordelen. Alleen maar nadelen. Zij faalt op de belangrijkste onderdelen
Ik zal dat proberen uit te leggen:
Opvoeding gaat in de eerste en de laatste plaats om het ontwikkelen van een zelfdenkende, zelfverantwoordelijke, integere en empatische persoonlijkheid met een eigen autonoom functionerend geweten en voldoende sociale vaardigheden om zich in de groep te kunnen handhaven. Deze laatste en hulp bij het verwerven van kennis en ook inzicht in de normen en waarden die in de samenleving gelden worden deels uitbesteed aan de school, clubs en verenigingen en de samenleving in het algemeen.
De kernwoorden zijn hierbij medemenselijkheid, betrokkenheid en integriteit. De persoonlijkheid wordt gestuurd door een innerlijke autoriteit die we het autonome geweten noemen.
Bij een religieuze opvoeding is het kernwoord gehoorzaamheid.
Religieuze opvoeding formuleert een (‘alziende, alwetende en almachtige’) externe autoriteit die toeziet en straft of beloont naar goeddunken en aan wie onvoorwaardelijke en absolute gehoorzaamheid verschuldigd is op straffe van eeuwige verdoemenis.
De gelovige komt niet verder dan gehoorzaamheid aan een externe autoriteit. Eerst, in de kindertijd, aan ouders en andere opvoeders en als volwassene aan die andere die hij ‘god’ noemt. Dit maakt de motivatie voor zijn denken en doen immoreel. Ik bedoel: ‘goed’ en ‘slecht’ worden voor de gelovige niet bepaald door overwegingen van medemenselijkheid, maar door de vraag wat zijn god van hem verlangt.
Op een punt ben ik het erg met jou oneens: Gemeenschapszin.
Ik geef toe dat die binnen kringen van gelovigen heel sterk kan zijn. Te sterk vaak, waardoor hij isolationistische trekjes krijgt en andersdenkenden uitsluit, wat bepaald niet bevorderlijk is voor een harmonieuze samenleving, maar ook niet voor het persoonlijke welzijnvan de gelovige.
Ik wil niet beweren dat een seculiere opvoeding altijd evenwichtige, integere volwassenen met goede sociale vaardighedenvoortbrengt, maar de voedingsbodem daartoe is wel vruchtbaarder omdat ‘goed’ en ‘kwaad’ nu een antwoord zijn op de vraag: “wat betekent mijn denken en doen voor mijn medemensen, da samenleving, de wereld in het algemeen?”
En er ontstaan ook niet zou gauw morele dilemma’s bij het voortschrijden van de beschaving. Ik bedoel: zaken als homoseksualiteit, abortus, euthanasie en dergelijke worden in een seculiere samenleving aanvaard als individuele rechten, terwijl de gelovige in een morele spagaat raakt om dat ze botsen met zijn geloof.
Om kort te gaan: koester je goede herinneringen, maar schrijf ze niet toe aan de religieuze kant van je opvoeding. Je hebt ze geheel en al te danken aan de puur menselijke liefde van je ouders die ondanks hun geloof in staat waren jou die gelukkige jeugd te geven.
met vriendelijke groet
Edward
Beste Edward, wat heb je het goed uitgelegd en wederom met een paar regels bevestigd wat de mogelijke gevolgen zijn van een religieuze opvoeding (lees:geïndoctrineerde ouders die hun kind indoctrineren en afhankelijk maken) de aangeleerde gehoorzaamheid (heeft het jonge kind een keuze? hadden de ouders als kind een keuze?) aan een LIEFDEVOLLE? ‘alziende, alwetende en almachtige’ externe autoriteit die toeziet en straft of beloont naar goeddunken en aan wie onvoorwaardelijke en absolute gehoorzaamheid verschuldigd is op straffe van eeuwige verdoemenis.
Nog steeds worstel ik Elke dag in mijn leven met de vraag: hoe is het toch mogelijk dat kinderen worden opgevoed met en door mensen opgeschreven verhalen (die zouden zijn geïnspireerd door een liefdevolle vader) en ideeën dat er een liefdevolle vader in de hemel woont die van zijn kinderen houdt en ze liefdevol (gaat) verzorgen en veel dingen beloofd!
Een kind wordt aangeleerd dat God de personificatie is van liefde. Het zou zijn belangrijkste en overheersende eigenschap zijn. Kinderen, wat is het geweldig te weten dat de Schepper van het universum en van alle levende dingen een God van liefde is! Alles wat hij doet, doet hij uit liefde, althans dat wordt beweerd………..klopt dat allemaal wel?
Maar hij is alleen liefdevol als je onvoorwaardelijk in hem en zijn zoon geloofd, doe je dat niet dan wordt je uiteindelijk dood gemaakt.(op straffe van eeuwige verdoemenis). wat is LIEFDE denk eens goed na!
Deze “liefdevolle vader” geeft via een boek raad en adviezen hoe men dan als “gelovige” (lees afhankelijk gemaakt kind of persoon) moet leven, welke normen en waarden, zoals o.a. doorgegeven aan en via Mozes, de 10 geboden, waar iedereen onvoorwaardelijk gevolg aan moet geven.
Waarom precies 10 geboden of raadgevingen en geen 15 of 100?
(Veel later wordt de wet van Mozes vervangen door het onderwijs van Jezus).????? En deze Jezus zou God zijn???
Een liefdevolle vader, die veel beloofd, en waarvan men zegt dat hij “liefde is”, een zorgzame vader puur en rein zonder gebreken, echter klopt dat wel met de realiteit ?… doet men daar onderzoek naar?
Het is de bijbel zelf die duidelijk aantoont wat voor een persoon deze “liefdevolle hemelse vader” is, deze liefdevolle vader neemt het ZELF niet zo nauw met zijn eigen geboden, zoals : gij zult niet doden of stelen, geen haat aanleren maar heb je medemens lief hebben, etc. etc.
Zou U als een liefdevolle vader (of moeder) uw eigen kinderen aanzetten tot moord, verkrachting van vrouwen en kinderen, haat en verdeeldheid zaaien, overheersen van het vrouwelijke geslacht of aanzetten tot oorlog,.???? nee natuurlijk niet zult u dan zeggen, ben je gek of zo…….
Waarom doet en mag uw hemelse vader dit dan wel?
HOEVEEL miljoenen mensen heeft deze liefdevolle vader al dood gemaakt? (oude testament) en hoeveel miljoenen mensen gaat hij er nog dood maken? als je niet in hem of zijn zoon geloofd? (NT Openbaringen)????.
Positieve gevolgen van een religieuze opvoeding??? Liefde vol???
Maar kinderen, Hij (God) houdt veel van jullie……………..
Allemaal larie koek met valse beloften ……… denk a.u.b. toch eens zelf na !!!
Kortom, kom los van de religieuze indoctrinatie en ga nu eens zelf een gedegen onafhankelijk onderzoek doen naar de daden en beloften, de getoonde en beschreven (bijbel) liefde van deze liefdevolle hemelse vader!!!
Het valt mij steeds op dat er heel weinig reacties komen van mensen die gelovig zijn!
Het zal wel onderdeel uitmaken van hun indoctrinatie en religieuze opvoeding denk ik dan maar, jammer….
Hartelijke groet John
Indoctrinatie, John.
Indoctrinatie en nogeens indoctrinatie. En gehoorzaamheid. Al 15 eeuwen, meer dan 60 generaties van indoctrinatie en gehoorzaamheid van de wieg tot het graf. Dag in dag uit. Uur na uur. Het kind in een gelovig gezin leert eerder te geloven dan te lopen of te praten. Het geloof is het laatste dat de gelovige op zijn sterfbed ervaart met de sacramenten der stervenden of de ‘troostende’ woorden van zijn voorganger.
Het hele leven van de gelovige is doordrenkt van deze indoctrinatie met de dagelijkse rituelen van gebed en bijbellezing, de wekelijkse van kerkdienst, zondagschool en vereniging met samenzang preek en gebed. De jaarlijkse hoogtijdagen die voor ons leuke feestjes zijn, maar voor de gelovige een degelijke religieuze lading hebben. En dan zijn er nog de gelegenheidsrituelen van doop, communie/belijdenis, huwelijk en sterven.
Indoctrinatie met bijbehorende gehoorzaamheid is in gelovige kringen alomtegenwoordig, onontkoombaar en dwingend. Zodanig dat het een vast en dominant element is in het bewustzijn van de gelovige. Zodanig dat de de gelovige het tenslotte zichzelf en zijn naasten vrijwillig aandoet: Een leven in slaafse gehoorzaamheid aan die ‘alziende’ enz. externe macht.
En dit is meteen de kwalijkste kant van het fenomeen religie: De verantwoordelijkheid voor zijn doen en laten ligt niet meer bij de gelovige mens, maar bij zijn ‘god’. Zo kunnen gelovigen (van alle richtingen) ertoe komen andersdenkenden te martelen en te vermoorden, want “god wil het”
Zij hebben dat de hele geschiedenis door ook op grote schaal gedaan. Denk aan de kruistochten, inquisitie, Bartholomeusnacht, antisemitisme, want “De joden hebben christus vermoord” Nu nog worden in onze westerse wereld abortusartsen met de bijbel in de hand vermoord. En kijk ook naar wat er in de islamitische wereld en elders gebeurt.
Zoals jij en ik als brave atheïsten uit medemenselijkheid en empathie gewetensproblemen krijgen als we een ander leed aandoen, zoals ons geweten ons er uit medemenselijkheid toe brengt een gevonden portemonnee met pasjes en geld naar het bureau gevonden voorwerpen te brengen, zo kan een gelovige niet gaan eten of slapen zonder eerst de ogen te sluiten, de handen te vouwen en in een nederige houding een langzamerhand tot cliché versleten formule te prevelen. Tegelijkertijd weigert hij het homohuwelijk te accepteren, gunt hij de vrouw niet het recht over haar eigen lichaam en zwangerschap te beslissen, gunt hij de levensmoede bejaarde niet een waardige dood te sterven.
En dan is er nog de groepsdruk, door Inge eufemistisch ‘gemeenschapszin’ genoemd en de angst voor hel en verdoemenis (en de eenzaamheid in die vreeswekkend onbekende wereld buiten het geloof) die het de gelovige nog moeilijker maken van zijn geloof af te stappen.
Wat wel interessant is: Deze hele blijkbaar noodzakelijke intensieve indoctrinatie bewijst eigenlijk alleen maar dat het geloof op een heel kunstmatige en onnatuurlijke manier in het bewustzijn geplant wordt en zorgvuldig in stand gehouden moet worden om niet weg te kwijnen.
Ik bedoel: wij atheïsten hoeven niet dagelijks van uur tot uur met behulp van rituelen en prevelementen met de neus op ons ongeloof gedrukt te worden. Wij hebben geen ‘atheïstische heilige boieken’ geen spijs- en kledingwetten of ‘de tien geboden’ om ons atheïsme in stand te houden. Geen atheïstische clubs of voorgangers omons ‘bij de les’ te houden.
Allemaal niet nodig. We zijn gewoon ongelovig en kunnen daarom gewoon een zelfverantwoordelijke mens tussen onze medemensen zijn.
Groet
Edward