Nu we te maken hebben met een pandemie, word ik vaker benaderd door mensen die zich (zeer) angstig voelen. Ze hebben last van angst om te sterven, angst voor het laatste oordeel, angst voor Gods toorn en lijden onder ernstige schuldgevoelens vanwege aangeleerd schuld- en zonde-besef. De komende tijd zal ik stilstaan bij deze angsten. In dit artikel komt de angst voor de dood aan bod. Omdat het hier gaat om angst die losstaat van (maar mogelijk wel geïntensiveerd wordt door) de pandemie, is dit artikel gericht op algemene angst voor de dood. Wel staan er onderaan nog enkele ‘Corona-tips’.
Angst voor de dood
“Ik ben bang voor de dood. Het is niet zozeer angst voor een oordeel, want daar geloof ik niet meer in. Het is het sterven zelf, samen met de gedachte dat ik er straks helemaal niet meer ben. Ik heb er hartkloppingen van, het houdt me soms uit mijn slaap. Ik wil niet doodgaan! Hoe kan ik omgaan met mijn angst voor de dood?
P.”
Beste P.,
Angst voor de dood is een diepe, basale en universele angst. We zijn gericht op leven, op zelfbehoud, op het voortbestaan van onze soort. De dood lijkt daarom onze grootste vijand te zijn. Er zijn allerlei visies op de dood en allerlei verhalen die we onszelf (laten) wijsmaken over wat er precies gebeurt tijdens en na het sterven. Bijna Dood Ervaringen zijn voor velen een bron van inspiratie. Maar een Bijna Dood Ervaring is geen Dood Ervaring. En uiteindelijk hebben we niks anders dan verhalen waarmee we onszelf (laten) troosten of angst aanjagen en waar onze verbeelding op voortborduurt.
Je kent wellicht de bekende dichtregels “Een mens lijdt dikwijls het meest door het lijden dat hij vreest…” Tja… daar heb je waarschijnlijk niet veel aan wanneer je in je bed bang ligt te zijn voor de dood… Je kunt het wel bedenken, maar de angst zit net zo goed in je gedachten. Overschreeuwen met ‘helpende gedachten’ helpt lang niet altijd.
Wat soms kan helpen, maar wat tegelijk het engste lijkt, is naar de angst toe bewegen in plaats van deze weg te duwen. Waar ben je zo bang voor? Wat is ‘dood gaan’ volgens jou? Wat stopt er dan? Wat zou je willen dat blijft?
Het kan zijn dat je ontdekt dat jouw angst voor de dood betekent dat je houdt van dit leven en dat je eraan gehecht bent. Tegelijkertijd kan het betekenen dat je angst hebt voor het leven. Met name voor het gegeven dat het leven voortdurend veranderend en onvoorspelbaar is. En elke seconde die gevuld is met angst voor de dood/toekomst, is een seconde waarop je met je aandacht het leven van dit moment mist. Angst voor de dood kan daarom ook (onbewust) betekenen dat je angst hebt voor (kenmerken van) het leven.
Onvermijdelijk en onbekend
Boeddhisten zeggen: “Alles gaat voorbij. Sluit daar vrede mee en je zult gelukkig zijn.” Ik denk dat je je daar wel iets bij kunt voorstellen. In de angst voor de dood zit namelijk vaak een groot verzet tegen hoe het is/zal gaan. Angst voor overgave aan… ja, aan wat?
Aan iets onvermijdelijks, dat staat vast. Je kunt het daarom vergelijken met de toestand waarin een ongeboren kind zich bevindt. In een bekende wereld komt op een dag de schok van de overgang naar het onbekende (of naar het grote niets, als je ervan uitgaat dat de staat van zijn zoals je die kent de enige staat van zijn is waarin bewustzijn mogelijk is). En hóe de geboorte ook zal gaan en met welke eigenschappen je ook ter wereld komt: je hebt het er maar mee te doen. Er is geen weg terug.
Ondertussen is dit ons leven. Van elke seconde is het misschien überhaupt al groots dat we die meemaken. We hebben hier niets voor hoeven doen. Het ging ´vanzelf´. Of we het nou uitschreeuwden of niet, of we nou benauwd waren of niet, of we het wilden of niet, we werden geboren, we kwamen er doorheen.
Hoe je ook zult sterven en wanneer dit ook zal gebeuren, je hebt het er maar mee te doen. Velen gingen je al voor, in dezelfde angst en onzekerheid. Het is iets dat ons ook met elkaar verbindt. We zullen het allemaal zelf moeten doen, maar we hoeven dit niet alleen te dragen. We dragen dit lot samen.
Daarom is het ook belangrijk om erover te praten wanneer het je angstig maakt. Zeker wanneer het je uit je slaap houdt. Ik raad je dan ook aan dit te doen. Je kunt bijvoorbeeld googlen op ‘angst voor de dood’. Op diverse fora wordt erover gesproken. Lees erover, verken je angst en de angst van de ander. Hoe leven zij ermee? Wat helpt hen? En wat doe je als niets helpt?
Wat helpt zwangere vrouwen die lijden aan angst om te baren? Klinkt misschien raar, maar er zit iets vergelijkbaars in deze angst. Het gaat in beide gevallen om iets dat met jou(w lichaam) gebeurt, je kunt het niet stoppen, je kunt niet meer terug, je moet het zelf doen, en er zullen dingen ingrijpend veranderen op manieren die je van tevoren niet kunt voorzien.
Waar je ook zoekt, gun jezelf (h)erkenning en blijf net zo lang praten, lezen en luisteren tot je je gesteund en begrepen voelt. Middenin je angst kan dat toch verlichting brengen.
Corona
Zeker in deze tijd is angst een logische reactie. Velen – met name degenen die tot de risicogroepen behoren – ervaren momenteel milde tot ernstige angst. Een paar tips om de angst te verkleinen.
- Besef dat het normaal is om bang te zijn.
- Mijd zoveel mogelijk de (sociale) media.
- Probeer rustig te blijven door bijvoorbeeld afleiding te zoeken.
- Denk om de kinderen, ook zij kunnen angst voelen en oppikken.
- Dit overkomt ons allemaal en dit gaat ook weer voorbij. In de tussentijd: blijf ademen.
- Maak een lijst met activiteiten en gedachten die jou kalmeren.
- Bij ernstige angst: gebruik medicatie volgens voorschrift, overleg met je behandelaar of kalmerende – en/of slaapmedicatie eventueel verhoogd kan worden. Ga niet zelf zitten doktoren!
- Bij paniek: focus op je ademhaling. Focus op je omgeving. Blijf erbij. Tel de spullen in de kamer. Noem wat je ziet. Vertel jezelf waar je bent. Zorg dat je steun krijgt van iemand die veilig voor je voelt.
- Leef bij de dag. Bij het uur. Probeer zoveel mogelijk in het hier en nu te blijven.
- Fysieke activiteiten (tuinieren, sporten – uiteraard thuis – , stofzuigen) kunnen voorkomen dat je hersenen maar blijven malen.
- Focus op positieve, steunende en verbindende projecten die overal als paddenstoelen uit de grond schieten. (“Let op de helpers, er zullen altijd helpers zijn.” – moeder van Fred Rogers, wanneer hij als kind angstig werd bij het zien van het nieuws.)
- Je kunt de storm niet kalmeren, maar tot op zekere hoogte wel jezelf.
- Zorg goed voor jezelf en voor elkaar.
In een volgend artikel aandacht voor angst voor Gods toorn.
Hartelijke groet,
Inge Bosscha
Coach voor Kerkverlaters
Het doel van deze vragenserie is: ruimte maken voor lastige, pijnlijke gevoelens rondom het thema ‘kerkverlating’ en alles waar kerkverlaters tegenaan kunnen lopen.
Jouw vraag in deze rubriek? Regelmatig beantwoord ik op de Facebookpagina ‘Coach voor Kerkverlaters’ een nieuwe vraag. Stuur je vraag naar: ingebosscha (apenstaartje) outlook (punt) com en vermeld duidelijk dat je vraag bedoeld is voor de Facebookpagina (en de website). Wanneer jouw vraag gekozen wordt voor plaatsing, laat ik dit vooraf aan je weten. Elke vraag wordt anoniem geplaatst.
Op Dogmavrij kan je lekker gratis lezen zonder reclame of betaalmuur. Zo sluiten we niemand buiten. Neemt niet weg dat er – naast veel liefde – tijd en geld in deze website wordt gestoken. Heb jij misschien iets (gehad) aan de artikelen, de series, de steungroep of andere projecten? Zou je dan willen overwegen om dit werk te steunen? Dat kan via http://petje.af/ingebosscha Dank je wel!