Met pijnlijk gloeiende billen en een snotterig gezicht van het huilen, liet ze gelaten de bekende preek van haar vader over zich heenkomen.
“We slaan je alleen maar omdat we zoveel van je houden. We willen je helpen om op het rechte pad te blijven. Het is voor je eigen bestwil. Je weet wat er in de bijbel staat: ‘wie zijn zoon of dochter liefheeft, spaart de roede niet.’ En wij houden immers zielsveel van je!”
Mensen die orthodox-christelijk werden opgevoed, herkennen maar al te vaak dat pijn en liefde onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. Lijden was goed. Je behoorde volgens de bijbel immers ‘gesnoeid’ te worden en de ‘oude mens’ te ‘kruisigen’. Keer op keer werd duidelijk gemaakt dat je in zonde was geboren, uit was op elk kwaad en van nature geneigd om God en de naaste te haten. Een in- en inslecht mens dus, dat ‘afgericht’ diende te worden, wilde er, door Gods genade, nog iets van terecht komen.
Zwarte pedagogiek
Psychologen en pedagogen noemen deze autoritaire manier van opvoeden en de gevolgen daarvan ook wel ‘zwarte pedagogiek’. Het betreft een opvoeding die erop gericht is om kinderen zo vroeg mogelijk te conditioneren.
Dit gebeurt door de wil van de kinderen te ‘breken’, absolute gehoorzaamheid te eisen, het kind schuldig te verklaren vanwege de eigen ‘fouten’ en ‘gebreken’ en het kind voorhouden dat de ouders altijd gelijk hebben en geen tegenspraak dulden.
Psychoanalytica Alice Miller (1923-2010) laat in haar boeken zien, dat een kind wat zo opgevoed wordt door een aantal fases gaat:
• Het kind wordt niet erkend als persoon met basisbehoeften en een eigen persoonlijkheid. Het wordt erg gekwetst.
• Ouders reageren niet op zijn pijn en boosheid.
• Het kind is de ouders dankbaar voor zijn opvoeding, want dat was voor zijn eigen bestwil.
• Er wordt niet meer over de jeugd en de pijn gepraat, alles wordt weggedrukt en vergeten.
• De opgekropte woede richt de inmiddels volwassene op zichzelf of op zijn medemens.
Dankbaar
Het dankbaar zijn naar de ouders, zonder de pijn te voelen, is een vorm van ontkenning en verdringing. Helaas komt het voor dat volwassen kinderen die hun eigen pijn niet onderkend hebben, hun ‘pakketjes met pijn’ als het ware ongeopend doorgeven aan hun eigen kinderen. Door schadelijke opvoedingspraktijken niet als zodanig te labelen, maar te blijven zien als ‘noodzakelijke instrumenten om goed terecht te komen’, wordt de volgende generatie met hetzelfde onrecht grootgebracht. In deze cirkel van onrecht zie je niet zelden dat ouders, die zelf nooit een uitlaatklep vonden voor hun pijn en woede, deze gevoelens (onbewust) afreageren op hun kinderen.
Wanneer je onbewust instemt met de opgelegde zelfhaat en beschuldigingen uit je jeugd, breng je dit onbewust over op je kinderen.
De cirkel doorbreken
En de enige manier om de cirkel te doorbreken, is door te kijken naar wat er niet mocht zijn en door te voelen wat je leerde negeren.
Om te voorkomen dat de jongste generatie onder de last van vorige generaties gebukt moet gaan, zal je bewust moeten dragen wat op je eigen schouders rust. Als je ook maar een beetje in de gelegenheid bent, neem dan dit ‘kruis’ op je en voel de zwaarte. Daal neer in je eigen ‘hel’, waar de verdrongen pijn van het kind dat je was, zich schuilhoudt. Door deze pijn te erkennen, worden de ketens van onbewust destructief ‘recht’ doorbroken.
“Ik heb altijd geloofd dat ik een slecht kind was dat op hardhandige wijze gecorrigeerd moest worden. Ik was mijn ‘strenge doch rechtvaardige’ ouders hier oprecht dankbaar voor. Mijn eigen kinderen heb ik zelf ook nogal eens hardhandig gecorrigeerd, in de overtuiging hen daarmee een dienst te bewijzen. Dankzij mijn zoon, die met een burn-out kwam te zitten, kwamen we als gezin bij een therapeut terecht die ons deed inzien hoe groot het onrecht was dat had plaatsgevonden in onze levens.”
(Man, 69 jaar)
Als je de wereld wilt verbeteren, moet je bij jezelf beginnen. Als je het onrecht wilt stoppen, moet je beginnen met recht doen aan je eigen geschiedenis. Dit kan door deze in het licht te zetten en er eerlijk naar te (laten) kijken.
Het gaat niet om schuld, maar om inzicht
Contextueel therapeute Marijke van Roon vertelt:
“Het is een reis naar de oorsprong van een gezin. Je gaat de patronen opsporen die van generatie op generatie zijn doorgegeven, misschien wel eeuwen lang. Patronen die ervoor zorgden dat het tekort en de pijn doorgegeven werden naar de toekomstige generaties. We zoeken geen schuldigen maar inzicht. Door het onderzoeken van je familiegeschiedenis ontstaat meer begrip voor het handelen van je familieleden en kan de emotionele angel uit het onrecht gehaald worden. Het gedrag wordt niet goed gepraat. Iemand blijft verantwoordelijk voor wat hij/zij heeft gedaan, maar door het inzicht begrijp je de omstandigheden/intenties wel beter. Het onrecht kan verwerkt worden en zo kun je uit patronen stappen waarin je gevangen zitten. Hierdoor kun je een andere positie innemen binnen het gezin waardoor de overige gezinsleden ook hun positie kunnen/moeten wijzigen. Hierdoor wordt de schade van het onrecht niet meer doorgegeven aan de kinderen en aan de kinderen van de toekomst. Je laat de hoop op verandering toe.” Bron
Te laat?
En wat nou, als je deze inzichten pas krijgt nadat je je eigen kinderen hebt opgevoed? Ben je dan te laat? Heeft het nog zin om het onrecht onder ogen te komen? Zadel je jezelf op die manier niet alleen maar op met een groot schuldgevoel?
Ook in dat geval kan de relationele en emotionele winst voor jou, je kinderen en de komende geslachten enorm zijn, wanneer jullie samen kijken naar de pijn die in de familiegeschiedenis verscholen ligt. Het gaat er namelijk om dat het onrecht als zodanig herkend wordt. Dat er ruimte komt voor de (verdrongen) gevoelens die dit onrecht heeft opgeroepen. En dat er vergeving uitgesproken kan worden. Ook naar jezelf. Vergeet niet, dat je naar eer en geweten handelde met de kennis en de inzichten die je toen had.
Het kan bijzonder helpend zijn om de volwassen familieleden bij elkaar te brengen en onder begeleiding van een contextueel- of systeemtherapeut samen te kijken naar de manieren van zorgen die ieder geuit heeft en naar de mate waarin hier (geen) erkenning voor was. Zelfs al is het achteraf, dan nog kan eerlijke erkenning een sterk helende werking hebben voor alle betrokkenen.
Sluit je ogen niet voor het onrecht uit je familiegeschiedenis.
Jezus’ kruiswoorden
De afgelopen week, werkend aan deze blog over zwarte pedagogiek en de contextuele benadering, hebben de kruiswoorden van Jezus mij opnieuw geraakt. Ik ben zo vrij enkele van mijn associaties te delen.
“Vader, vergeef hun, want zij weten niet wat zij doen.”
‘Niet weten’ is een verzachtende omstandigheid, maar ontslaat je niet van je verantwoordelijkheid.
“Heden zult gij met mij in het paradijs zijn.”
Na ‘schuldbesef’ (erkenning van het onrecht dat heeft plaatsgevonden) ligt de weg open naar een nieuw leven.
“Vrouw zie uw zoon, zoon zie uw moeder.”
Kijk naar elkaar met nieuwe ogen. Kijk goed en verdiep je in hoe dingen voor de ander zijn/waren.
“Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?”
Volgens het bijbelverhaal kreeg Jezus alle schuld op zich en werd hij vervolgens in de steek gelaten door zijn eigen vader. Ouders die hun kinderen niet erkennen en hen de schuld geven van hun eigen pedagogische missers (“Had je maar niet zo vervelend moeten zijn!”), laden alle schuld op hun kinderen en laten hen diep, diep in de steek.
“Mij dorst”
Jezus, die leerde dat wie in hem gelooft, nooit meer dorst zou hebben, was nu zelf degene met dorst. En niemand die hem gaf wat hij nodig had. Het enige dat hij kreeg was zure wijn. Een kind dat door de ouders niet erkend/gezien wordt, kan dit ervaren als een zeer wrang gemis.
“Het is volbracht!”
Volbracht is het, wanneer het diepste punt in de hel bereikt en gedragen is. Volbracht is het, wanneer je in de kerkers van je ziel het ongeziene kind gevonden hebt en hebt gekeken naar de pijn die het bij zich daagt.
“Vader, in uw handen beveel ik mijn geest.”
Als er betaald is, als je met open ogen gekeken hebt naar het verleden, dan kan je ook met open ogen naar de toekomst kijken. Als alles volbracht (erkend) is, ben je vrij om los te laten en verder te gaan. Loslaten van wat was, geeft zicht op het paradijs.
De vinger op de zere plek
Mijn eigen geschiedenis van ontkenning en vermijding, samen met bovenstaande contextuele inzichten, zijn de redenen waarom ik op de site dogmavrij.nl de vinger op de zere plek leg. Ik wil niemand beschuldigen of zwart maken, ik wil alleen met een lampje schijnen naar wat ik zelf wegmoffelde in mijn leven en naar wat ik door anderen weggemoffeld zag worden.
Ik geloof in goede bedoelingen en ik begrijp dat het voor niemand fijn is om te kijken naar wat pijn deed/doet.
Tegelijk geloof ik in het belang van onrecht onder ogen komen. Ik geloof in kansen voor de toekomst. Kansen op een nieuw leven.
