Zijn christenen dommer dan seculieren?

Natuurlijk is de ene christen de andere niet en zijn ook seculieren niet met één IQ/EQ cijfer te vangen. Alleen al om deze redenen is bovenstaande vraag erg kort door de bocht. Toch houdt de vraag mij bezig. Ik vroeg me af of er eigenlijk ooit onderzoek gedaan is naar de mogelijke samenhang tussen de mate van religiositeit en de hoogte van het IQ? Andere mensen hebben deze vraag toch ook?

Op diverse fora waar atheïsten en christenen met (en soms ook over) elkaar in gesprek zijn, vallen regelmatig uitspraken waaruit op te maken valt dat sommige mensen denken dat christenen ‘dom’ en ‘naïef’ zijn, dat zij niet zelfstandig kunnen nadenken, een slecht ontwikkeld analytisch vermogen hebben en dat hun emotionele belevingswereld te typeren valt door een gebrek aan diepgang en zelfinzicht.

En dan blijken er inderdaad dergelijke onderzoeken te zijn geweest, bijvoorbeeld deze, uit 2013. Maar ook in 2002 vond al een meta-analyse plaats (gepubliceerd door Paul Bell in Mensa magazine) dat een verband aantoonde tussen religiositeit en intelligentie of opleidingsniveau.
In alle gevallen bleek de uitkomst dat onder mensen met een hogere intelligentie minder religiositeit voorkomt.

Wat zegt dit? Kan je hieruit concluderen dat over het algemeen christenen dus dommer zijn?
Ik durf die uitspraak zelf niet te doen. Ik denk wel dat je dus kunt concluderen dat intelligentie en een goed ontwikkeld analytisch denkvermogen vijanden kunnen zijn van het geloof.

Ik denk dat de meeste christenen het daar ook mee eens zullen zijn.
Het past mijns inziens bij datgene dat zij leren en dat mij vroeger ook geleerd werd.

De vreze des Heren is het begin der wijsheid.”

Een tekst die op meerdere plaatsen in de bijbel terugkomt. Ontzag voor God zou leiden tot ware kennis. Intelligentie lijkt daarbij geen rol van betekenis te spelen. Sterker nog, in de bijbel wordt opgeroepen om te worden als de kinderen, niet op eigen inzichten te vertrouwen en elke gedachte als ‘krijgsgevangene’ te brengen onder de gehoorzaamheid aan Christus (2 Kor. 10:5).

De wijsheid uit de bijbel lijkt alles te maken te hebben met nederigheid, gehoorzaamheid, onderdanigheid, bescheidenheid, geloof en vertrouwen.

Ook op catechisatie leerde ik om de leer “in geloof aan te nemen”. Op elke vraag die ik stelde, bestond al een voorgedrukt antwoord. Het ging erom dat ik deze antwoorden “gehoorzaam en gelovig tot mij nam” en mijn eigen gedachten en gevoelens ondergeschikt maakte aan de leer van Christus.

‘Buiten het boekje gaan’ was not done. De grenzen aan de ruimte tot waar onze vragen mochten gaan werden afgebakend met uitspraken als: “Dat gaat ons verstand nou eenmaal te boven”, “Dat weet God alleen”, “Dat moeten we dan maar gehoorzaam aanvaarden, ook al begrijpen we er misschien niets van”, “Later, in de hemel, kan je dat vragen”. En wanneer zo’n uitspraak gedaan werd, wist je dat je de grenzen van je denkruimte had bereikt. Verder mocht niet. Verder was gevaarlijk.

Een ieder, die verder gaat en niet blijft in de leer van Christus, heeft God niet; wie in die leer blijft, deze heeft zowel de Vader als de Zoon.” (2 Joh. 1:9 NBG51)

Want er komt een tijd, dat (de mensen) de gezonde leer niet (meer) zullen verdragen, maar omdat hun gehoor verwend is, naar hun eigen begeerte zich (tal van) leraars zullen bijeenhalen, dat zij hun oor van de waarheid zullen afkeren en zich naar de verdichtsels keren.” (2 Tim. 4: 3 en 4 NBG51)

Blijf in de leer. Blijf in de Heer. Wees gehoorzaam en leun niet op je eigen inzichten.

Ik heb sterke vermoedens dat de legitiem te betreden ‘denkruimte’ niet gelijk stond aan het eventueel beschikbare ‘denkvermogen’.

Ik weet dat vele gegevens van invloed zijn op de ontwikkeling van de intelligentie. Ik weet dat een IQ-test misschien alleen maar je vermogen test om op dat moment een IQ-test te doen. Voeding, onderwijs, leefomstandigheden en wellicht nog veel meer factoren, kunnen ervoor zorgen dat het gemiddelde IQ per land/gebied soms sterk van elkaar kan verschillen.

Ik heb geen inzage in alle factoren en omstandigheden die bijgedragen hebben aan de uitslagen van de door mij gemaakte IQ-testen. Ik weet niet eens meer of ik de nacht ervoor goed geslapen had en wat de glucosespiegel in mijn bloed was, om maar iets te noemen.
Ik weet wel dat mijn IQ in de tijd dat ik nog in de kerk zat, 15-20 punten lager uit kwam dan mijn IQ test afgenomen enkele jaren nadat ik uit deze kerk was gegaan. Het was exact dezelfde test.

Dit is natuurlijk erg suggestief. Het bewijst niks, het onderstreept alleen, puur voor mezelf, het punt dat ik voorzichtig wil maken.

 

Nee, ik was vroeger niet dommer dan ik nu ben. (Ik ben nu nog net zo dom als toen. 😛 )
Ik heb wel een groter ‘bereik’ voor mijn gedachten. En trouwens ook voor mijn gevoelens. Gevoelens zoals angst, boosheid en verdriet hoeven niet gesust of ontkend te worden, maar mogen er zijn en krijgen ruimte en aandacht. Er is in mij veel meer toestemming om te voelen en te denken. Om te twijfelen, nieuwsgierig te zijn, te onderzoeken en het niet te weten. Ik denk dat dit in mijn voordeel werkt. Al is het natuurlijk maar net hoe je dat bekijkt.

Ik denk dat een gebrek aan toestemming ervoor kan zorgen dat sommige gelovigen inderdaad een verbijsterende naïviteit en domheid laten zien. Zijn zij dom? Ik geloof het niet. Ik geloof dat zij ‘gevangen’ zitten onder een soort koepel, een bel, die maakt dat zij maar een beperkt bereik hebben van hun verstandelijke en emotionele vermogens. Tot hier en niet verder.

Wanneer je geleerd werd WAT je moest denken in plaats van HOE, dan heb je echt een achterstand wanneer je op een dag alsnog je weg wilt vervolgen als zelfstandig denkende.
Deze achterstand heb ik wel degelijk ervaren. Ik kon geen goede argumenten geven en liet me snel ompraten. Ook kon ik niet op tegen de snelheid waarmee sommige mensen hun denkbeelden en gevoelens onder woorden brachten. Waar ik soms alleen nog maar vaag voelde dat ik me ergens niet prettig bij voelde, kon een ander vaak al precies zeggen wat er zo onbehaaglijk of incorrect was geweest.

Ik heb voor mijn gevoel hersengebieden moeten ontginnen die tot dan toe braakliggend terrein waren geweest. Ik heb daarnaast mijn emoties in rap tempo serieus leren nemen, zodat ik al snel ook mee kon komen, al was het maar door aan te geven dat ik me ergens niet prettig bij voelde en nog even tijd nodig had om te voelen en te begrijpen waardoor dat kwam.

Daarnaast merkte ik dat mijn zelfoplossend vermogen achtergebleven was in ontwikkeling, omdat ik had geleerd te bidden en ‘uit te zien’. Alleenstaande moeder zijn maakte echter dat ook deze vermogens in rap tempo konden ontwikkelen.

Ik ben ervan overtuigd dat je analytisch denkvermogen getraind kan worden. Ik heb ook sterke vermoedens dat dit ook onderontwikkeld kan blijven of kan degenereren.

Ik vond het vroeger heel natuurlijk, dat binnen de kerk ook zeer intelligente mensen aanwezig waren. Ingenieurs, professoren, doktoren, ze waren er allemaal. Het viel mij nooit op, dat wanneer ‘het geloof’ ter sprake kwam, deze mensen hun intelligentie automatisch leken terug te brengen tot een lager niveau en een zekere onderdanigheid. Dan werden er uitspraken gedaan als: “Omdat dat in de bijbel staat” en “Geloof het nou maar gewoon, want God zegt het zelf”. Deze gelovige wijsheden klonken voor mij toen net zo wijs als de intelligente redeneringen die deze mensen binnen hun vakgebied konden doen.

Het is misschien maar net hoe je ernaar kijkt. Voor sommige mensen zal ‘de vreze des Heren’ nog maar het begin zijn van de wijsheid, terwijl het voor anderen het einde daarvan betekent.