Elke opvoeding, hoe wijs en liefdevol ook, bevat elementen die schadelijk kunnen uitpakken.

Dit komt mede doordat kinderen hun eigen conclusies trekken naar aanleiding van alles wat ze zien, horen en ervaren. Terwijl kinderen groeien, maken hun hersenen – als het goed is – steeds meer verbindingen aan. Kinderen beginnen zelf ook steeds meer verbanden te leggen, bijvoorbeeld ‘ik ruik eten > straks gaan we aan tafel’. Deze conclusies kloppen soms wel en soms niet. Soms is er een aanpassing of nuancering nodig. Bijvoorbeeld ‘soms ruik ik eten omdat anderen (gaan) eten’.

We kennen waarschijnlijk allemaal wel voorbeelden van conclusies die maar één kant op werken. Bijvoorbeeld ‘gras is groen, maar groen is niet gras’. Dit betekent dat gras wel groen is (ook hier zijn nuanceringen op zijn plaats, want er bestaan ook andere kleuren gras en bovendien is dit vaak ook nog eens onderhevig aan seizoenen, maar dat terzijde 😉), maar dat je niet kunt zeggen dat omdát iets groen is, het dus gras moet zijn.

Als kind hebben we dat moeten leren. Soms gaan daarin dingen mis. Bijvoorbeeld ‘als ik stout ben, kijkt mamma boos > als mamma boos kijkt, ben ik stout (geweest).’ Terwijl mamma misschien ook wel eens een frons op haar gezicht heeft omdat ze zich zorgen maakt, zeer geconcentreerd is of boos is op iemand anders. Vaak corrigeert zo’n foutief getrokken conclusie of ‘regel’ zich vanzelf in de loop van de tijd. Maar soms blijven er regels bestaan die geen recht doen aan de werkelijkheid. Dit komt mede doordat de manier waarop we de wereld ervaren een rechtstreeks gevolg is van onze basisaannames (of conclusies/regels) over deze wereld. Een kind dat geconcludeerd heeft dat het zelf schuldig is aan de frons op mamma’s gezicht, zal hiervan ook ‘bewijzen’ zien. Er wordt door de moeder bijvoorbeeld minder met het kind gesproken en gelachen dan anders. Dit ‘bewijst’ de aanname dat moeder het kind iets verwijt. Terwijl dit dus net zo goed kan komen doordat moeder met haar aandacht ergens anders is.

verantwoordelijkheid, onmacht en onrecht

Elke opvoeding, hoe wijs en liefdevol ook, bevat elementen die schadelijk kunnen uitpakken. Ik vind het belangrijk om hier helder over te zijn. Dit is mijn basisaanname over opvoeding en ook mijn uitgangspunt in mijn werk. Ik schrijf vaak over opvoeding en dan met name over opvoeding waarin religieuze denkbeelden een rol spelen. Ik leg daarin de vinger op de zere plek, door aan te wijzen waar het gevaar van ontsporing en schade dreigt. Ik doe dat niet vanuit de gedachte dat een ‘religieuze opvoeding’ een verkeerde manier van opvoeden is, maar vanuit de gedachte dat het kan helpen om de mogelijke schade te herkennen en te erkennen. Mijn uitgangspunt daarbij is dat álle ouders ten diepste het beste willen voor hun kinderen. En ja, we verschillen van inzicht over wat dit ‘beste’ dan is. En ja, we hebben te maken met onmacht en onrecht. En ja, sommige ouders kregen zelf maar zo weinig mee dat ze amper of niet de ouderrol kunnen dragen. Ik weet dat er heel veel mis gaat en dat dit niets met religie te maken heeft, maar met menselijkheid.

Ik beleef dit onrecht niet in termen van daders en slachtoffers. ‘Schuld’ is een woord waar ik niet veel mee kan. Ik spreek liever over verantwoordelijkheid, onmacht en onrecht. (Doordat er voor mij vanzelfsprekend geen sprake is van schuld of een beschuldiging wanneer ik wijs naar onrecht, vermeld ik dit er dikwijls niet bij. Dit maakt wel eens dat mijn stukjes beschuldigend overkomen, terwijl ze zo absoluut niet zijn bedoeld.)  

Het belang van een open houding en erkenning

Elke opvoeding, hoe wijs en liefdevol ook, bevat elementen die schadelijk kunnen uitpakken. Probeer je als (aanstaande) ouder daardoor niet te laten verlammen. Probeer ook niet fatalistisch of perfectionistisch te doen. Wees je er simpelweg van bewust. Heb er oog voor. Check. Maak ruimte. Probeer je niet gekwetst te voelen of je kind verwijten te geven wanneer deze met een conclusie komt die pijnlijk voor jou is. Probeer het als een kans te zien. Nu wordt het immers zichtbaar, dus nu kan je samen werken aan herziening van de foutieve conclusie. “Ooh, dus dit denk jij? Wat lijkt me dat naar om dat te denken! Daardoor voel je je vast ook boos en/of verdrietig.” Probeer het kind erkenning te geven voor de gedachten en gevoelens. Beschuldig het kind niet van ‘verkeerd denken’, want dit is iets dat we allemaal doen. Het is juist briljant dat we in staat zijn om dingen met elkaar in verband te brengen. Alleen helaas kloppen deze verbanden niet altijd. Dat geeft niet, maar het kan wel leiden tot onrecht. En ik merk keer op keer weer hoe helend het is wanneer mensen erkenning krijgen voor het leed dat ze lijden of geleden hebben naar aanleiding van hun basisaannames.

Daarom pleit ik voor een open houding en een open pedagogisch klimaat, waarin kinderen zich welkom voelen om over hun gedachten en gevoelens te spreken, hoe ‘raar’ deze ook zijn. Wanneer er ruimte is, kan het geuit worden en kan er ‘licht’ op schijnen. (Adviezen en tips vind je >HIER< ) Door te kijken naar wat verwrongen en vervormd raakte, voel je misschien ook de pijn die daarbij hoort, maar bevind je je tevens bij de bron en de sleutel van de oplossing. (Adviezen en tips vind je <HIER< )

De kinderen met het meeste risico op schade zijn de kinderen die opgroeien in een sfeer waarin geen ruimte is voor eigenheid of ‘rarigheid’ en zij zich niet welkom en veilig voelen om hun échte gedachten en gevoelens met hun opvoeders te delen.

Ik besef heel goed dat er helaas ouders zijn die hun kinderen deze veilige ruimte niet kunnen bieden. Elke dag wordt ik in mijn leven en werk geconfronteerd met de gevolgen daarvan. Maar wat ik ook merk, is dat dit onrecht zowel de kinderen als de ouders treft, omdat het (uiteindelijk) meestal ten koste gaat van de ouder-kind band. Geen enkele ouder besluit bewust om het kind veiligheid, bevestiging en erkenning te onthouden. Dit is iets dat de ouders zelf vaak ook niet hebben meegekregen en waarvan zij zich niet bewust geworden zijn. Natuurlijk is het hun verantwoordelijkheid om hun kinderen te geven wat zij nodig hebben. Een kind dat van de ouders niet kreeg/krijgt wat het nodig had/heeft, mag de verantwoordelijkheid hiervan dan ook gerust op het bordje van de ouders schuiven (in plaats van zich er schuldig over te voelen of zichzelf te pijnigen met de vraag in hoeverre het de ouders valt aan te rekenen). Het is aan de ouders in hoeverre zij in staat zijn om deze verantwoordelijkheid te beseffen en te dragen. Het is aan het kind om te dealen met de gevolgen én met de houding van de ouders.

Als volwassen geworden kind

Wanneer je als volwassen geworden kind ook maar een beetje in de gelegenheid bent om te kijken naar het onrecht dat in jouw leven heeft plaatsgevonden, doe dit dan. Kijk goed, wees verbijsterd, verward, boos en verdrietig. Voel alles wat er in je opkomt en wordt je zo bewust van de gevolgen en het onrecht. Alleen op die manier kan je zélf als ouder het onrecht herkennen wanneer jouw kind hiermee komt.

Ben je inmiddels al langer bezig met opvoeden of hier zelfs al mee klaar en realiseer je je het onrecht voor jouw gevoel te laat, is het nog niet te laat om hier erkenning voor te geven. Erkenning aan jezelf én aan je kinderen. Wanneer je nog contact met hen hebt, zal je merken dat samen huilen om wat scheef groeide enorm helend kan zijn. Dat is waarom ik hierover schrijf. Ik heb deze helende kracht samen met mijn ouders zelf mogen ervaren. Ik heb cliënten begeleid die dit konden meemaken, al dan niet met hun ouder(s). Ik geloof in heling en ik heb hoop voor de toekomst. Ik weet dat het ervaren van pijn vaak betekent dat er gezondere inzichten geboren worden en dat hier uiteindelijk zowel je innerlijke als je uiterlijke wereld beter van worden.

Op Dogmavrij kan je lekker gratis lezen zonder reclame of betaalmuur. Zo sluiten we niemand buiten. Neemt niet weg dat er – met alle liefde – veel tijd en geld in deze website wordt gestoken. Heb jij misschien iets (gehad) aan de artikelen, de series, de steungroep of andere projecten? Zou je dan willen overwegen om dit werk te steunen? Dat kan via http://petje.af/ingebosscha Dank je wel!