Of ik de volgende dag in een nieuwsprogramma op tv iets wilde zeggen naar aanleiding van het boek ‘Ik ga leven’ van Lale Gül en de commotie daar omheen. De redactie wilde graag laten zien dat ‘uitkomen voor je afvalligheid’ niet alleen in moslimgemeenschappen tot moeilijkheden leidt, maar dat dit een breder probleem is. Ze hoopten dat ik, als coach voor kerkverlaters, daar iets over kon vertellen. Het overviel me nogal. Ik voelde weliswaar direct een ‘nee’, maar had nog geen heldere verklaring daarvoor. Ik hakkelde iets over ‘sensatie’ en ‘niet zuiver’, maar verder kwam ik niet. 

Hoewel ik het boek nog niet uit heb, wil ik er toch iets over zeggen. Ook wil ik iets kwijt over wat dit boek tot nu toe zoal heeft losgemaakt, omdat ik daar onrecht in ervaar.

Toen ik er net aan begonnen was, voelde ik meerdere keren de drang het boek weer dicht te klappen. Ik moest erg wennen aan de manier waarop Lale schrijft. Genadeloos, zo kwam het op mij over. Het begint gelijk al met hoe ze gedetailleerd de (oorzaak van de) stank beschrijft die hangt in het huis van haar oma, die ze in deze context ‘de belichaming van het bedompte’ noemt. 
Het schokte me, om Oma en de familie, dat deze woorden en (naar ik aanneem) feiten de publieke ruimte in geslingerd worden. Met een mix van gêne en mededogen las ik verder om te constateren dat meerdere familieleden een soortgelijke verbale behandeling kregen. ‘Zo praat je toch niet over je familie’, dacht ik geschokt. Tegelijkertijd herkende ik dat mijn basisaanname over ‘hoe het hoort’ mijn grootste blokkade was bij het lezen en nam ik mij voor dit zoveel mogelijk los te laten en proberen te ontdekken vanuit welk ‘normaal’ Lale dit geschreven had en hoe zíj haar liefde uitdrukt.

  
En dat doet ze overigens net zo krachtig. Zo schrijft ze beeldend over het meer dan verschrikkelijke onrecht dat Oma keer op keer kreeg te verduren, waarmee ze laat zien hoezeer ze zich heeft verdiept in deze vrouw, voor wie ze ook mantelzorger was en over wie ze schrijft: “zij is onbedaarlijk aardig voor mij. Ze is mijn maatje voor het leven.” Ook draagt zij dit boek onder andere aan haar (inmiddels overleden) oma op.

 
Naarmate ik wen aan Lale’s manier van schrijven, storen de vele en grove vergelijkingen me steeds minder en doen ze ook niet meer gekunsteld aan. Ik zie als het ware een zeer creatieve, intelligente vrouw tegenover me aan tafel zitten, die levendig en onverbloemd haar éigen beleving deelt op een manier die ik steeds meer begin te herkennen als sprankelend cynisch en ontzettend grappig.  
Maar elke keer wanneer ik besef dat deze woorden openbaar zijn, houd ik mijn hart vast. Om Lale. Om haar familie. 

In mijn werk met kerkverlaters merk ik vrijwel dagelijks hoe belangrijk het is om met eigen woorden uitdrukking te geven aan de persoonlijke beleving van je geschiedenis. Dit kan – zeker wanneer iemand opgroeide binnen autoritaire kring – zelfs noodzakelijk zijn om te helen. Eerder deelde ik bijvoorbeeld het verhaal van Janna, die ‘genade’ vond door haar woede te uiten. Maar dat was niet in een boek dat door de uitgever ook nog eens stevig gepromoot werd. 

Veilige bedding

Wat ontbrak bij het verhaal van Lale, was een veilige bedding. Er werd geen enkele context gegeven bij dit verhaal. Geen uitleg over rouwprocessen, geen (oproep tot) terughoudendheid en begrip voor het feit dat Lale door een proces gaat, dat woede daarbij volkomen normaal is, maar dat emoties ook slechts momentopnamen zijn. Er was enkel zwart op wit de schreeuw van dat moment. Een schreeuw die velen – volkomen logisch – als zeer lelijk en vals in de oren klinkt, maar ook een schreeuw waarin het verlangen doorklinkt om te mogen bestaan.

Hoe helend het ook kan zijn om je éigen verhaal te vertellen, niet elke uitingsvorm is helpend. Soms creëer je onbedoeld nieuw onrecht in een poging om recht te doen. Juist van een uitgever – met inzicht over de impact die een boek kan hebben – had ik meer verantwoordelijkheidsgevoel verwacht. Meer pogingen tot het creëren van een veilige bedding voor Lale, in plaats van – mede door alle ophef – dit (naar het schijnt) streven naar hoge verkoopcijfers. 

 
Ik hoop dat Lale en haar familie zelf in staat zullen zijn een veilige bedding te (laten) creëren. Maar wat zal dat een klus zijn wanneer (het lijkt of) ‘iedereen’ meekijkt. Woorden waar je in kleine kring misschien samen om had kunnen lachen, kunnen een bron van woede en verdriet worden wanneer deze kring groot en onoverzichtelijk wordt. Gevoelens van schuld, schaamte, verraad, loyaliteit, machteloosheid en liefde kunnen een complexe mix vormen, waarin slechts met hard werken en helder begrip de liefde voelbaar blijft. 

Ik wens Lale en haar familie veel sterkte en moed om onder ogen te komen wat er gebeurde en wat dit opriep.

Oog voor de intenties, de (on)mogelijkheden, de liefde en elkaar.  

Wil je weten waar je zoal tegenaan kunt lopen wanneer je opgroeit in een religieuze groepering en/of wanneer je een aangeleerde religie loslaat? Neem dan eens een kijkje op deze website: www.religieustraumasyndroom.com

Op Dogmavrij kan je lekker gratis lezen zonder reclame of betaalmuur. Zo sluiten we niemand buiten. Neemt niet weg dat er – naast veel liefde – tijd en geld in deze website wordt gestoken. Heb jij misschien iets (gehad) aan de artikelen, de series, de steungroep of andere projecten? Zou je dan willen overwegen om dit werk te steunen? Dat kan via  http://petje.af/ingebosscha Dank je wel!