De gastblog van Kim over ´verborgen narcisme´ riep veel persoonlijke reacties op. Velen gaven aan hun eigen vader en/of moeder te herkennen in de vader van Kim. In overleg met degenen die mij benaderden met hun verhaal, deel ik in dit artikel (geanonimiseerd) enkele citaten. Ik heb daarbij gekozen voor verhalen die ik – in allerlei vormen – vaker hoor. Want zelfs al zijn dit persoonlijke citaten, de beschreven dynamiek en sfeer komen veelvuldig voor. Dat is de reden dat ik een noodzaak ervaar om dit te delen.  

Deze verhalen maken zichtbaar welk gif kan ontstaan wanneer religieuze overtuigingen vermengd raken met narcisme, afwijzing en afstandelijkheid (al dan niet veroorzaakt door deze religieuze overtuigingen).

En, ik blijf het zeggen: ik publiceer dit niet om religie of geloofsgemeenschappen ‘zwart’ te maken, maar om de vinger op de zere plek te leggen. Religie/Geloof is voor velen een bron van inspiratie en troost, waaraan ik niets wil afdoen. Tegelijkertijd kan diezelfde religie in sommige gevallen anders (lees: schadelijk of zelfs traumatiserend) uitpakken. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen is het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen binnen zoveel mogelijk geloofsgroeperingen de risico’s beseffen, zodat we samen kunnen bijdragen aan (h)erkenning en preventie.  

Citaten (sfeer) 

Hieronder volgen eerst drie citaten die relatief lang zijn, omdat daarmee de sfeer beter overkomt. Dit betekent tevens dat een triggerwaarschuwing op zijn plaats is. Kies zorgvuldig je moment en omgeving (eventueel steunbron), of lees dit niet wanneer je van jezelf weet dat je op een voor jou nare manier overweldigd kunt raken door emoties, herinneringen/ flashbacks aan situaties en/of personen waarbij geen ruimte was voor jou en waar je je onderdrukt en eenzaam voelde en/of voelt.  

Uitreiken naar God, niet naar mij 

Ze hebben geprobeerd mijn wil te breken 

“Hoe harder ik huilde, hoe meer klappen ik kreeg. Ze dachten oprecht dat het mij goed zou doen en dat mijn ‘wil’ moest worden ‘gebroken’. “Wie zijn zoon liefheeft, kastijdt hem” en “Spaart de roede niet” zijn Bijbelteksten waarmee ze hun gedrag als legitiem ervaren. In mijn fotoalbum schreef mijn moeder deze tekst bij ‘gebeurtenissen uit je eerste levensjaar’ (ik was dus nog een baby!): “’s Avonds op bed lig je vaak te huilen. Je verdient dan ook regelmatig een flink pak slaag.” Schokkend vind ik dat. Dat mijn ouders werkelijk meenden hiermee het juiste te doen. Blijkbaar was ik een ‘dwarse’ baby, met een veel te sterke wil? Toen ik vroeg waarom ze me zoveel hadden geslagen, was hun reactie: “Sla niet zo´n toon tegen ons aan! Je moet ook naar de context kijken. Door jouw gedrag móesten we jou wel slaan. Daar vroeg je zelf om.”  

Nee, ik heb niet om geweld en onveiligheid gevraagd. Ik vroeg niet om – op latere leeftijd door deskundigen geconstateerde –  cPTSS. Het is hen godzijdank nooit gelukt mijn wil te breken, maar ze braken wel mijn basisvertrouwen betreffende mijn bestaansrecht of in elk geval heb ik dit niet kunnen ontwikkelen. Ik ben hyperalert, ga snel uit van het ergste en voel een voortdurend gevoel van dreiging en vijandigheid. Alsof elk moment de klappen kunnen vallen, net zoals dat vroeger het geval was.” 

Johanna 

Ik deed er niet toe 

“Ik voelde me thuis erg onveilig. Mijn ouders deden altijd poeslief tegen anderen. Ik denk dat de meeste mensen hen kennen als vriendelijk, bescheiden en beleefd. Ze zullen nooit zeggen dat onverwacht bezoek niet uitkomt, maar laten iedereen hartelijk binnen, terwijl ze enthousiast uitroepen: “Oh, wat vinden we dát nou leuk! Kom binnen, kom binnen, trek je jas uit, wat wil je drinken?”. Dat ze na afloop mopperden en boos dingen zeiden als: “Hoe halen ze het in hun hoofd om op dít tijdstip langs te komen!? Blij dat ze weer weg zijn!” heeft waarschijnlijk niemand van hun bezoekers ooit vermoed. En dat ze in de keuken – buiten gehoorafstand van de visite – tegen mij snauwden, heeft vast ook niemand gehoord. Ik vond het zo verwarrend. Ik zag dat ze vrolijk en gezellig deden en wilde daarom niets liever dan in de buurt zijn. In de Bijbel staat dat je welwillend en gastvrij moet zijn, dat is de reden dat ze nooit iemand de deur wilden weigeren. “Uw vriendelijkheid zij alle mensen bekend.” Ze deden hun best, maar alleen voor ‘de mensen’.   

Wat ik ook heel verwarrend vond waren de tikken die ze soms onder het bidden uitdeelden als ze dachten dat je je ogen niet dicht had of als je houding niet eerbiedig genoeg was. Ik herinner me nog zo goed dat ik een tik kreeg terwijl ik gewoon met gevouwen handen en gesloten ogen meebad. Huilend zei ik dat ik wél mijn ogen dicht had. Eerst werd ik beschuldigd van liegen en toen ze begonnen te vermoeden dat ik misschien toch gelijk had, was hun reactie: “Nou ja, dan was dat voor de keer dat je geen tik kreeg, maar er wel één verdiende. En nu stil zijn en je bord leegeten!”  

Ik had geen enkel spreekrecht en werd totaal niet gezien als iemand waar je rekening mee hebt te houden. Deze, en nog veel meer dingen, hebben zo’n impact op mijn leven, dat ik door de chronische stress nooit in staat ben geweest om te werken. Volgens mijn ouders is dit aanstelleritis en moet ik maar eens van de bank afkomen in plaats van zo te navelstaren en me van alles aan te laten praten door mijn therapeuten. Ze zeiden zelfs: “Als jij weer gewoon naar de kerk gaat, moet je eens zien hoe snel je opknapt!” En dan te bedenken dat ik gewoon naar de kerk ga, alleen niet naar die van hen. En dus telt het niet, want ja, in ‘míjn’ kerk verkondigen ze een vervloekte dwaalleer en daar word ik volgens hen alleen maar zieker van. Ze begrijpen werkelijk niks van mijn leven, laat staan van mij.”

Daniël 

Citaten (gaslighting/beschuldiging/verwerping) 

Nu volgen enkele citaten van personen die te maken kregen met gaslighting. Gaslighting is een tactiek die door emotioneel onvolwassen personen (dikwijls onbewust) gebruikt wordt om iemand in de war te brengen en te beschuldigen.   

Deze citaten zijn belangrijk, omdat binnen sommige religieuze groeperingen en/of gezinnen relatief weinig tot geen aandacht is voor persoonlijke emoties. Zie ook: Onderdrukte gevoelens 

Dit betekent dat er maar beperkt bewustzijn is van wat men voelt en nodig heeft, wat tot gevolg heeft dat men ook slechts beperkt verantwoordelijkheid ervaart (en neemt!) voor de eigen emoties en behoeften. Er zijn groeperingen en/of gezinnen waar relatief veel mensen emotioneel onvolwassen zijn. In deze groeperingen komt veel parentificatie (kinderen die zorgdragen voor de emotionele behoeften van de ouders) voor. Dikwijls wordt dit niet ervaren als zorgwekkend of ongezond, bijvoorbeeld omdat men vanuit de Bijbel meent dat het normaal is dat kinderen (te veel) zorg dragen voor de ouders. Sommigen menen dat dit een vorm is van ‘de ouders eren’.  

Wanneer er in een (volwassen geworden) kind gezond verzet ontstaat tegen de ongezonde dynamiek, wordt dit dikwijls door de omgeving gezien als ‘ongewenst’ en ‘ziek’. Daarover gaan onderstaande korte citaten, die ook weer kunnen triggeren. 

“Ik liep al ruim 10 jaar bij verschillende therapeuten vóór ik de moed had verzameld om mijn ouders te vertellen wat mij beschadigd heeft. Ik had dit gesprek maandenlang voorbereid met mijn therapeut. Ik wilde niet alleen recht doen aan hun goede bedoelingen, maar ook aan mijn emoties en moeite met wat er in het verleden allemaal is gebeurd. Terwijl ik nog (heel rustig) aan het praten was, zei m’n vader ineens dat hij het telefoonnummer van mijn psycholoog wilde, omdat hij ‘nu wel doorhad dat mij van alles was aangepraat’. Toen ik aangaf dat dit niet het geval was, meende hij dat ik dan psychisch iets mankeerde, omdat ik sprak op een manier die hij niet van mij gewend was. Een week later kwam m’n broer onverwacht langs. Toen ik zei dat ik hem niet binnen zou laten, liet hij nog snel even weten dat hij hoopte dat ik me zou laten testen en behandelen, omdat hij steeds meer de indruk had dat ik leed aan Borderline.”

Christa

“Op mijn brief kreeg ik geen enkele reactie. Wel werd ik een paar dagen later gebeld door de wijkouderling, die zei dat ze zich grote zorgen om mij maakten, omdat ik me zo ‘wederspannig’ gedroeg en mijn ouders ‘alleen maar verdriet’ deed.”

Jantine

“Oh, die beschuldigingen! Het heeft jarenlang aan me gevreten. Wat nou als ze gelijk hebben? Wat als ik inderdaad een narcist ben? Ik heb ook zo lang gedacht dat ik een agressief persoon ben, terwijl ik in groepstherapie juist van iedereen hoor dat ik meer voor mezelf moet opkomen, omdat ik veel te ‘soft’ ben. Mijn begeleider legde me uit dat mensen die onderdrukt zijn in hun persoonlijkheid vaak al heel snel denken dat ze zélf onderdrukkend zijn op het moment dat ze ook maar een béétje voor zichzelf beginnen op te komen. En blijkbaar denkt mijn familie dat ook.”

Willem

“Toen ik begon met het uiten van mijn emoties, meenden ze dat ik Borderline had. Toen ik mijn grenzen aan ging geven, hadden ze het over Narcisme. Altijd als ik gedrag vertoon dat anders is dan hoe het ons is aangeleerd, menen ze dat ik ‘niet spoor’. En dat klopt. Ik ‘spoor’ niet meer in hun spoor, maar wel in dat van mij.”  

Nick

Nog enkele citaten 

Ook hiervoor geldt een triggerwaarschuwing.

Down the Road 

“Ik kijk graag naar de serie Down the Road, waarin jongvolwassenen met het syndroom van Down samen op reis gaan en van alles meemaken. Ik zit vaak met tranen in m´n ogen te kijken, omdat ik elke keer weer besef dat zij skills hebben die ik nooit meekreeg. Zij weten hoe je emoties uit, hoe je elkaar kunt troosten en hoe je rekening houdt met elkaar.  

Weet je welke social skills mijn ouders mij hebben geleerd? Ik kan gehoorzamen wanneer iemand me de les leest met de Bijbel in de hand. Ik kan iemand aftroeven op basis van diezelfde Bijbel. Bij ons was het als het ware eten of gegeten worden en de Bijbel stond altijd op het menu. Mij is niks bijgebracht over omgaan met emoties of empathie. Niks.”

André 

Manipulatie

“Manipulatie vind ik het. Als ik boos was zeiden ze: “Het lijkt wel of er een boze geest in jou woont”. Of dit dan: “En denk erom, de duivel lacht als je niet doet wat wij zeggen!” Of: “Onthoud maar goed: een hen beschijt nooit haar eigen nest!” En: “Je hebt je ouders te eren!” Met andere woorden: praat nooit met iemand over wat hier gebeurde.”

Leanne 

Karnemelk

“Hun wil was wet, altijd. Ik lustte bijvoorbeeld geen karnemelk. Maar ze moesten en zouden het me leren drinken. Dan knepen ze m’n neus dicht en als ik naar adem hapte goten ze het naar binnen. Ik vond het zó vies! Huilen, kokhalzen, drama’s! Wat was daar het nut van? Was dit hun idee van ‘je ouders eren’ en ‘de wil breken’? Je maakt mij niet wijs dat het hen om mij ging. Nee, ik vermoed dat ze zich schaamden voor de buitenwereld, met name voor hun eigen ouders, wanneer ik zo’n ´verwend kind´ zou zijn dat niet alles lustte. Zelf stonden ze natuurlijk ook enorm onder de druk van ‘hoe het hoort’.”

Judith 

Ze praten óver me, nooit mét me

“Wat ik ook zo opvallend vind is dat ze altijd óver me praten en nooit mét me. Ze maken zich zorgen om mij, omdat ik zo ‘raar’ zou doen. Terwijl, het enige dat ik doe is me niet meer houden aan de ongeschreven gezinsregels die bepalen dat we de gevoelens van onze ouders behoren te sparen door te zwijgen over wat we écht voelen en vinden. Als ze zich wérkelijk zorgen zouden maken, zouden ze toch bij me langs gaan om te kijken hoe het met me is? Maar dat doen ze niet, geen van allen. Ergens weten ze natuurlijk best dat het goed met me gaat en dat ze zélf degenen zijn met problemen. En zolang ze mij als ‘zondebok’ beschouwen, hoeven ze daar geen seconde bij stil te staan.”

Stefan

Achteloos

“Mijn ouders waren strenger dan de gemiddelde kerkganger. Mijn vriendinnen mochten met een broek aan naar de kerk, maar ik niet. Niet op zondag, niet wanneer ik catechisatie of jeugdvereniging had, nooit. “Omdat de kerk het huis van de Here is, ook doordeweeks.” Als ik huilde, omdat ze me uitlachten, werd er gezegd: “Wees maar blij dat ze om jou lachen, dan lachen ze tenminste niet om iemand anders.” Ik durfde uit schaamte voor mijn rok niet na te kletsen na kerktijd. Alle leuke dingen – radio, popmuziek, tv, café, bioscoop, kermis, discotheek – waren ‘zondig’, ‘van de duivel’ of ‘draaiden om seks’. Tegenwoordig zijn ze daar veel minder streng in. Ze gaan nu zelf af en toe naar de bioscoop en m’n moeder gaat zelfs met een broek aan naar het avondmaal! Terwijl ze er vroeger zo’n punt van maakten en het vrijwel elk weekend ruzie was, is dit nu blijkbaar niet meer belangrijk. Zonder enige uitleg of excuses. Toen ik ernaar vroeg, was het laconieke antwoord: “Ja, een mens kan wel eens veranderen van mening.” Ja, dat snap ik ook wel. Maar de manier waarop dat gebeurt, zonder ook maar enige verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag van vroeger, kwetst me enorm. Het geeft me het gevoel dat zij maar wat doen – net hoe hun religieuze pet staat – en dat ik niet belangrijk ben.”

Marije 

Tenslotte 

Misschien vond je het confronterend om deze citaten te lezen. Zeker wanneer je daar een sfeer in herkende die je maar al te goed kent…  

Wist je dat er op Facebook een verborgen steungroep is waarin lotgenoten met elkaar in gesprek zijn over dit soort dingen? Nee, je hoeft echt geen ’trauma’ te hebben om je daarbij aan te sluiten. Feit is dat velen het als een opluchting ervaren om te beseffen dat ze niet alleen en niet gek zijn. Lijkt het je fijn om mee te praten en/of te lezen? Wanneer je tot de doelgroep behoort, ben je van harte welkom! Je kunt hier >KLIK< meer lezen. 😊  

Meer lezen over de impact die religieuze dogma’s kunnen hebben op de identiteitsvorming? Kijk dan eens op deze website: www.religieustraumasyndroom.com 

Wil je in contact komen met een hulpverlener die zelf ook weet wat het is om op te groeien met identiteitsbeperkende dogma’s én wat de gevolgen kunnen zijn wanneer je jezelf daaraan probeert te ontworstelen? Kijk dan eens op: www.dogmavrij.nl/hulp-nodig/ 

Ongezien Opgegroeid – Lindsay C. Gibson

Graag deel ik met je het nawoord uit het boek ´Ongezien Opgegroeid´, geschreven door Lindsay C. Gibson, in 2020 vertaald door Boom Uitgevers Amsterdam. Als smaakmaker, want het boek zelf beveel ik van harte aan! Het is ook verkrijgbaar in het Engels onder de titel: Adult Children of Emotionally Immature Parents.

Nawoord

Het kan een bitterzoet proces zijn om je verleden te leren begrijpen en de weg naar een nieuwe toekomst in te slaan. Het belichten van wat jou is overkomen en hoe dat invloed heeft gehad op jouw keuzes kan verdriet naar boven halen over dingen die je hebt verloren of nooit hebt gehad.

Zo gaat dat met licht. Het schijnt overal op, niet alleen op de dingen die we willen zien. Als jij besluit de waarheid over jezelf en je gezinsrelaties te ontdekken, zal het je verbazen wat er allemaal naar boven komt, vooral als je ziet hoe deze patronen al generaties lang worden doorgegeven. Soms vraag je je af of het wel goed is om het allemaal te weten. Soms lijkt het zelfs beter als je het niet zou weten.

Uiteindelijk hangt dat af van wat jij waardevol vindt in het leven. Is zelfkennis en het zoeken naar de waarheid belangrijk en relevant voor jou?

Jij bent de enige die deze vraag kan beantwoorden. Maar het is mijn ervaring – en die van talloze anderen – dat een groter bewustzijn met eigen gaven komt, die meestal bestaan uit een rijkere, diepgaandere verbondenheid met de wereld en jezelf. Door een moeilijk verleden te verwerken, worden zaken in het hier en nu reëler en waardevoller. En wanneer jij jezelf en de andere gezinsleden voor het eerst helemaal begrijpt, waardeer je het leven waarschijnlijk zoals nooit tevoren. Als jij de verwarring en frustratie over emotioneel onvolwassen mensen te boven bent gekomen, voelt het leven lichter en gemakkelijker aan. Ik hoop dat dit boek je niet alleen heeft geleerd begrip te hebben voor jezelf en je naasten, maar dat het ook voor opluchting zorgt en de vrijheid om meer te leven volgens je werkelijke gedachten en gevoelens in plaats van volgens gedateerde gezinspatronen.

Als ik de gezichten zie van cliënten die voor het eerst geconfronteerd worden met hun ware gevoelens en eindelijk de emotionele onvolwassenheid van andere mensen herkennen, stralen die verwondering en rust uit. Het is niet overdreven om dat ‘verlichting’ te noemen. Niemand van hen zou vrijwillig willen terugkeren naar de situatie waarin ze van niets wisten. Met elk snippertje waarheid dat ze bij zichzelf ontdekken, ervaren ze een gevoel dat ze zichzelf terugkrijgen. Hoewel ze misschien spijt hebben, volgt er onmiskenbaar een gevoel dat ze ‘heel’ zijn en dat het leven vanaf dat moment opnieuw begint.

En dat is ook zo. Mensen die zichzelf ontdekken en emotioneel ontwikkelen, krijgen inderdaad een tweede leven – een leven dat onvoorstelbaar was zolang ze gevangenzaten in oude gezinsrollen en wensfantasieën. Je begint echt opnieuw wanneer je je openstelt voor het nieuwe bewustzijn van wie je bent en wat er in je leven is gebeurd. Zoals iemand zei: ‘Ik weet nu precies wie ik ben. Andere mensen gaan niet veranderen, maar ik kan wel veranderen.’

Er is geen enkele reden waarom je vanaf nu geen gelukkig leven zou kunnen hebben. Ik denk zelfs dat het veel waardevoller is jezelf als een bewuste volwassene een gelukkig leven te geven dan altijd een gelukkig leven te hebben gehad. Het is behoorlijk indrukwekkend om bewust aanwezig te zijn bij de geboorte van je nieuwe zelf als volwassene. Hoeveel mensen maken bewust mee hoe de persoon ontstaat die zij voorbestemd waren te worden? Hoeveel mensen krijgen binnen het bestek van dat ene leven een tweede leven?

Maar zeg eens, is dat tweede leven alle pijn waard geweest? Ben je blij dat je het pad van bewustwording hebt gekozen?

Ja?

Ik ook.

©Lindsay C. Gibson

---

In dit artikel kan je meer lezen over hoe jezelf én je ouders recht te doen, juist wanneer je van hun kant geen erkenning kunt verwachten: Vergeving in 4 stappen. Stap 1: vergeef vooral NIET!

---

Op Dogmavrij kan je lekker gratis lezen zonder reclame of betaalmuur. Zo sluiten we niemand buiten. Neemt niet weg dat er – met alle liefde – veel tijd en geld in deze website wordt gestoken. Heb jij misschien iets (gehad) aan de artikelen, de series, de steungroep of andere projecten? Zou je dan willen overwegen om dit werk te steunen? Dat kan via http://petje.af/ingebosscha Dank je wel!