LET OP: Dit artikel bevat mogelijk triggers voor mensen met angst voor de hel en voor ‘geloofspraat’.

‘Mensen gaan naar de hel omdat ze zelf niet bij God willen zijn. Hij duwt geen mensen, Hij trekt ze door Zijn liefde. De hel, waar het donker, schimmig en naargeestig is, is dus het gevolg van de eigen keuze van de mens om zonder God te willen zijn. Om zélf God te willen zijn.’

Arnold Huijgen in een artikel van Maarten Stolk in het reformatorisch Dagblad van 26 oktober 2023

In dit enkele citaat zie ik zoveel onrecht verscholen zitten dat ik het niet zomaar naast me neer kon leggen. Dit vraagt om een weerwoord. Vandaar dit artikel.

Prof. dr. Arnold Huijgen, docent Dogmatiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, pleit voor meer aandacht voor de hel. Dat doet hij onder andere in zijn recente inauguratie, die hier te lezen is: https://www.pthu.nl/media/downloads/oratie-arnold-huijgen-2023.pdf

Als ik hem goed begrijp is zijn belangrijkste reden om de hel weer onder het stof vandaan te halen dat daarmee ook de beleving van de genade van God dieper en voller wordt. Omdat ik ben opgevoed met het bekende gereformeerde geloofstrio ellende, verlossing en dankbaarheid, begrijp ik denk ik wel wat hij daarmee bedoeld. Hoe groter onze ellende, hoe groter ook het wonder van de verlossing en daarmee uiteraard ook onze dankbaarheid.

‘Hij heeft zich aan het kruishout vernederd tot in de allerdiepste smaad en angst der hel, met lichaam en ziel, toen Hij met luide stem riep: “Mijn God, Mijn God, waarom hebt U Mij verlaten?” En dan is het antwoord: “Opdat wij door God aangenomen en nooit meer door Hem verlaten zouden worden.” Van die troost leeft de hele christelijke gemeente.’

https://www.rd.nl/artikel/1039497-prof-huijgen-mens-kiest-zelf-voor-de-hel

Volgens Arnold Huijgen is de hel er zelfs om te troosten.

Ik herken de gedachtegang en begrijp dat hierin troost gevonden kan worden. Maar er is nog meer te vinden. En ook van te vinden. En dat is beslist een ander verhaal*. Namelijk dat het concept van de hel bij velen schaamte, schuldgevoel en angst veroorzaakt. En dan heb ik het over een vorm van angst die zelfs erger kan zijn dan doodsangst. Van doodsangst wordt gezegd dat dit de ergste angst is en dat al onze angsten ten diepste daarnaar verwijzen. Maar er is een angst die nog intenser is. En dat is eeuwige doodsangst.

*Ik krijg overigens niet de indruk dat Arnold Huijgen deze andere kant ontkent.

Eeuwige doodsangst

Doodsangst is afschuwelijk, daar wil ik niks aan afdoen. Maar dood is wel dood. Het houdt een keer op. Eeuwige doodsangst is vele malen erger. Niet alleen omdat het nooit stopt, maar ook omdat er zoveel vijandigheid in zit. De gedachte is namelijk dat God Zelf, die de Bron van alles is, zich tegen je keert, je afwijst en zelfs zegt dat Hij jou nooit gekend heeft. Denk je eens in dat datgene of Degene waaruit je voortkomt, jouw Schepper, jou uitkotst. Kan je iets bedenken dat meer vijandig en desolaat voelt dan dat? En dat is nog niet eens het hele verhaal. Nee, dit alles is dan ook nog eens jouw eigen schuld. Die je voor eeuwig zal aanklagen.

Dat aanklagen begint overigens al in de kerkbanken. Er wordt gesteld dat de hel een plaats is waar God niet is. Binnen het dogmatisch denken betekent ‘niet bij God zijn’ dat je niet leeft volgens een bepaalde overtuiging of geloofsleer. Als je niet Gods wil doet (volgens de leer van de groepering), volg je niet de weg van God. Als ik in dit verband denk aan wat Arnold Huijgen stelt (en hij is niet de enige), namelijk dat de mens er zelf voor kiest om naar de hel te gaan, zie ik zoveel onrecht!

Denk je ons eens in. Wij, de mensheid. Daar staan we dan. En dan wordt er gezegd dat we slechts via één weg in leven kunnen blijven en dat alle andere wegen naar onze dood zullen leiden. Vreemd verhaal, toch? Maar het wordt nog vreemder. Want vóór we ook maar één stap hebben gezet op welke weg dan ook, zijn we al ter dood veroordeeld. We kunnen alleen gered worden als we een aantal dingen geloven, namelijk:

1. dat we inderdaad de dood verdienen (want eeuwen geleden aten twee mensen een stuk fruit terwijl dat verboden was)
2. dat God zijn eigen Zoon (geboren uit een maagd, die door God zelf bevrucht werd) heeft laten doden en dat God dit beschouwt als offer waarmee de gehele wereldbevolking van alle tijden in principe gered zou kunnen zijn, MITS:
3. zij zowel 1 als 2 geloven, want alleen voor degenen die het geloven wordt deze redding ook werkelijkheid. De anderen gaan alsnog voorgoed verloren.

Dus: of je gelooft iets dat zo bizar is dat de meeste mensen dit niet geloven, of je gaat naar de hel. Wat is dat voor keuze?

Niemand kiest voor de hel

En toch wordt er ook vanaf vele kansels gezegd dat als wij dit niet geloven, we dus zelf voor de hel kiezen. Nee, dat doen we niet. Het zou anders zijn als we inderdaad twee wegen zouden zien liggen. En dat we dan ook zouden zien hoe aan het einde van de 1e weg de hemel begint, terwijl we in de verte van de 2e weg de vlammen van de hel zouden zien en de zwaveldampen konden ruiken. Ja, dan zou je kunnen zeggen dat iemand die zelf recht op die poel van vuur en zwavel afloopt er misschien zelf voor kiest. Kiezen is volgens mij dat je weet wat je doet en daarvoor gaat. Terwijl je je volkomen vrij voelt om dit niet te doen.

En over vrij zijn gesproken: er wordt vaak gezegd dat God geen robots wilde en dat Hij daarom mensen heeft geschapen, met een vrije wil. Zodat we zelf kunnen kiezen of we wel of niet in God willen geloven. Maar wat is er precies vrij aan een keuze die ten diepste zo is: als je de ene richting kiest, blijf je leven, als je de andere kant kiest wacht jou gruwelijk lijden en de eeuwige dood?

Als iemand ons op straat aanspreekt en zegt dat we bij de volgende kruising naar rechts moeten gaan, omdat we anders komen te overlijden, dan zullen de meeste mensen waarschijnlijk denken: die gast is niet goed bij z’n hoofd. Misschien kijken we voor de zekerheid nog even de verschillende richtingen in, om te zien of daar wat ongewoons gebeurt. Een zinkgat van drie kilometer doorsnee, een vuurpeloton of ander dreigend onheil. Maar we horen geen gegil, zien geen bloed en ruiken geen brand. Alles lijkt volkomen normaal te zijn. En dus gaan we gewoon linksaf. Niet omdat we stout of fout zijn, maar omdat we, net als iedereen, onderweg zijn op de weg die ons de beste lijkt.

En dan moeten we geloven dat velen van ons op een dag te horen krijgen dat we het mis hadden? Terwijl er geen enkele aanwijzing was, behalve een bizar verhaal? Dat is zo volslagen onlogisch en oneerlijk!

Hoe durft iemand dan te zeggen: daar kies je dan zelf voor. Nee, als het zo onduidelijk is, dan kies je daar niet zelf voor. Dan wordt het je aangedaan.

Bindingstactieken

Het is niet alleen onduidelijk, het is ook onrechtvaardig. Wat is er rechtvaardig aan een straf die eeuwig duurt en geen enkel doel heeft? Het gaat er niet om dat we nog iets zullen leren of ontwikkelen. Nee, deze straf is pure wraakzucht. Omdat degenen die deze straf verdiend zouden hebben – lieve, sociale mensen – bizarre verhalen niet serieus namen. In de relatief korte tijd dat ze op aarde leefden. Dus daarom wacht hen eeuwige marteling.

En ik weet dat er binnen veel geloofsgroeperingen dan dingen gezegd worden als:

• Dat kunnen wij niet begrijpen, want wij zijn menselijk.
• God is God en daarom rechtvaardig en goed.
• God is liefde, ook als dat niet zo lijkt.
• Wat bij mensen onmogelijk is, is mogelijk bij God.

Dit soort uitspraken zijn bedoeld om mensen de mond te snoeren. En ‘de mond snoeren’ is één van de strategieën die – vaak onbewust! – worden gebruikt om mensen aan de geloofsleer te binden. In het boek dat ik aan het schrijven ben, en dat najaar 2024 wordt uitgegeven door Kok Boekencentrum, ga ik uitgebreid in op deze en andere bindingstactieken. Ik doe dat uiteraard zorgvuldig en niet met het doel om wie ook maar te beschuldigen, maar wel om potentieel schadelijke aspecten van zowel de leer als de sfeer te belichten. Omdat ik het belangrijk vind dat groepen en individuen veilig en gezond zijn.

Ook beschuldigen is een bindingstactiek. In het eerste citaat van dit artikel zie je daar nog een voorbeeld van, als wordt beweerd dat mensen die zonder God willen zijn, zélf God willen zijn. Met deze manier van zwart-witdenken wordt de mensheid gereduceerd tot twee groepen. Degene die in God geloven en degenen die in zichzelf geloven. Ook bekend is deze tweedeling: degenen die gehoorzaam zijn en degenen die ongehoorzaam zijn. Ik leerde vroeger dat mensen óf theocentrisch zijn, dan staat God centraal, óf ze zijn egocentrisch, omdat ze alleen maar met zichzelf bezig zijn. Vanuit dergelijke aannames begrijp ik dat de hel als straffend concept voor sommigen passend lijkt. Neemt niet weg dat dit valse tegenstellingen zijn waarin diepe beschuldigingen klinken en die totaal geen recht doen aan de werkelijkheid. In mijn boek komt ook het thema beschuldigen daarom uitgebreid aan de orde.

Lichtje

Tenslotte nog even een gedachtenexperimentje, voor een klein beetje licht na zo’n donker en naar onderwerp. Stel nou dat de hel inderdaad een plek is waar God niet is. En als we God beschouwen als de bron van het leven, dan zou de hel een plek zijn waarin je niks meer merkt van die Bron. Bijvoorbeeld omdat iemand niet meer ervaart deel uit te maken van het leven. Of omdat iemand geen contact of verbinding meer heeft met het leven. Of omdat het leven uit iemand verdwenen is. En mensen die wel eens depressief zijn (geweest) weten misschien een klein beetje hoe desolaat en verdrietig dat voelt. Maar zelfs in die gevallen ben je nog altijd een uitdrukkingsvorm van het leven. Je blijft dus onlosmakelijk verbonden met de Bron daarvan, ook wanneer je dit (tijdelijk) niet zo ervaart. Je kunt er niet uit vallen! Dat God alomtegenwoordig is zou al een kleine hint kunnen zijn van het feit dat je er nooit buiten kunt komen te staan. Je kunt de hel enkel beleven. Net zoals je wellicht ook de hemel en God enkel kunt beleven.

Heb jij wel eens last van angst voor de hel? Lees dan ook deze tips: https://religieustraumasyndroom.com/geruststelling-en-tips-bij-angst-voor-de-hel/

Kan je wel wat steun gebruiken?

Lijkt het je fijn om mee te doen in een verborgen steun- en inspiratiegroep op Facebook? Je treft daar een actieve groep met ruim 350 groepsleden, een opbouwende, positieve sfeer, diepgang en openhartigheid over alles waar je tegenaan kunt lopen als je aangeleerde dogma’s loslaat of dat probeert te doen. >KLIK< voor meer informatie.

Zoek je hulp bij het loskomen van aangeleerde religieuze overtuigingen en/of de impact daarvan? >KLIK< voor een lijst met ervaringsdeskundige professionals.

Op Dogmavrij kan je lekker gratis lezen zonder reclame of betaalmuur. Zo sluiten we niemand buiten. Neemt niet weg dat er – naast veel liefde – tijd en geld in deze website wordt gestoken. Heb jij misschien iets (gehad) aan de artikelen, de series, de steungroep of andere projecten? Zou je dan willen overwegen om dit werk te steunen? Dat kan via http://petjeaf.com/ingebosscha Dank je wel!