Dit artikel maakt deel uit van een serie over aangeleerde, op religie gebaseerde, belemmerende overtuigingen en de mogelijke gevolgen die deze kunnen hebben. Doel van deze serie is: herkenning en erkenning. Doelgroep: (onbewust) betrokkenen /slachtoffers (zowel gelovig als niet meer gelovig), therapeuten en kerkwerkers. Deze serie laat bewust het waarheidsgehalte van de overtuigingen buiten beschouwing en zoomt enkel in op de mogelijke gevolgen. Deze mogelijke gevolgen zijn samengesteld aan de hand van meer dan 1000 reacties en mails van twijfelaars en (ex-)gelovigen. In dit artikel worden de meest genoemde en als ‘klachtengevend’ ervaren gevolgen besproken. Meer info over dit project: >KLIK<

Dit is deel 15, de laatste van de serie. 

Seksuele onderdrukking

Schroom

Ik merk dat ik dit toch een spannender thema vind dan ik van tevoren had gedacht. En dat verbaast me, want ik heb normaal gesproken geen enkele moeite om te spreken over seksualiteit, sterker nog: het is één van mijn favoriete onderwerpen. Maar wanneer ik een poging waag om er speciaal voor deze aflevering met orthodox gereformeerde ogen naar te kijken (ik heb nog ergens een ogen-blikje liggen), lijkt mijn vrijmoedigheid ineens potsierlijk en vulgair. Ik stel me voor wie dit allemaal kunnen lezen. En ineens voel ik weer iets van de schaamte die ik vroeger normaal vond. Over seks praten, dat dóe je niet! en zéker niet open en bloot. Nou scheelt het wel dat ik dat laatste niet ben.

Oké, maar dit betekent dat ik het alleen maar belangrijker vind om het wél hierover te hebben. Al was het maar omdat ik geloof dat schaamte en seksualiteit géén natuurlijke combinatie zijn.

Seksualiteit vraagt erom gevierd te worden. Het is niet alleen natuurlijk, maar ook sterk verweven met onze identiteit en lichamelijkheid. We zijn allemaal, mits gezond, seksuele wezens. Sensuele aanraking verhoogt de hartslag. Opwinding en lust zijn biochemische, gezonde reacties, waardoor remmingen verminderen en het plezier toeneemt. Seksuele ontlading is tevens ontlading van stress en spanning. Seksen is supergezond!

Ja, ik wil het er vrijmoedig over hebben en tegelijk voel ik schroom. Dat heeft te maken met de diepe impact die seksualiteit op ons mensen kan hebben, juist ook wanneer er sprake is (geweest) van ongezonde en destructieve uitingen van seksualiteit. Ik weet dat onder degenen die deze blog lezen ook mensen zijn die te maken hebben (gehad) met seksueel misbruik en – geweld. Ik weet dat dit zoveel impact op een mens kan hebben dat de positieve beleving van seksualiteit beperkt of afwezig is. Hoewel ik geloof dat bij de beleving van seksualiteit associaties een grote rol spelen en je jezelf in meer of mindere mate kunt herprogrammeren, weet ik ook dat dit niet altijd bij iedereen kan. Ik vind het heel verdrietig dat er mensen zijn voor wie een plezierige beleving van seksualiteit, waarbij je zowel fysiek als emotioneel volledig aanwezig kunt blijven en je je veilig en geliefd voelt, totaal onbekend is. Wanneer dit voor jou het geval is, gaat mijn hart naar je uit.

Ik kom straks nog terug op het onderwerp seksueel misbruik. Helaas valt daar niet aan te ontkomen, wanneer ik inzoom op seksualiteit en religie.

Voorlichting

De afgelopen jaren sprak ik met veel mensen over hun seksuele opvoeding binnen orthodox religieuze groeperingen. Wat opviel was dat er veel verdriet en eenzaamheid achter de verhalen schuilging. Velen kregen nooit voorlichting. Een vrouw vertelde me dat ze dacht dat ze stervende was, toen ze voor de eerste keer ongesteld was. Ze had haar ouders niet willen lastigvallen en was alvast met gevouwen handen op haar bed gaan liggen, wachtend tot de dood zijn intrede deed. Kan je je voorstellen wat er door zo’n meisje van een jaar of 11 heengegaan moet zijn?

Er waren er ook die wel voorlichting kregen, zij het zeer beperkt. Sommigen kregen het boekje ‘bijna twaalf’ in handen geduwd, met -als ze geluk hadden- nog een paar gesproken woorden als: “als je nog vragen hebt, hoor ik het wel”. Anderen herinneren zich ongemakkelijke momenten met een zacht sprekende ouder, die zich duidelijk geneerde, en in bedekte termen iets probeerde uit te leggen over zaadjes, eitjes, prachtig geschapen, onreinheid, begeerten van het vlees en je lichaam rein bewaren. Een enkele ouder waagde het nog om te zeggen dat seks heel normaal was, “want in Hooglied wordt er ook gewoon over gesproken en daarom praten wij er ook gewoon over”.

Maar zo gewoon was het helemaal niet. Het was een verhaal met een religieus-biologische insteek. Eerbiedig, functioneel en afstandelijk. Het ging niet over het emotionele of relationele. Niet over je eigen lijf, niet over lust, geilheid of zelfbevrediging. Het taalgebruik was vaag, bedekt en bevatte woorden als ‘geslachtsgemeenschap’, die je alleen bij die gelegenheid hoorde.

Oh, die kramp. Denk erom dat je niet per ongeluk in de lach schiet als iemand een schuine mop vertelt. Gij geheel anders. Zoenen op tv? Walgelijk! Uit dat ding!

Schaap in bed

Ik heb zelf al vroeg de indruk gekregen dat ‘geslachtsgemeenschap’ een soort heilige daad was, in de eerste plaats bedoeld om je voort te planten, voor Gods heilig aangezicht. Het leek me dan ook de bedoeling dat je met dit prachtige geschenk van God zorgvuldig zou omgaan, liefst door vooraf samen te bidden. Over ‘in de stemming komen’ gesproken.

Ondergoed was functioneel en bij voorkeur geschikt voor de kookwas. Het zat immers tegen je onreine lichaam aan. Ieuw! In de kleedkamer van de gymzaal zag ik voor het eerst ondergoed met bloemetjes, stippeltjes, streepjes en Snoopy. Dat wilde ik ook! Van mijn eerst verdiende geld (ik was toen al van de basisschool af) kocht ik mijn eerste lingerie setje. Ik herinner mij nog goed hoe ik -zonder dat iemand het me ooit had gezegd – de conclusie trok dat ik een lieflijk bloemenprintje thuis wel in de wasmand kon gooien, maar dat ik maar beter niet iets met een tijgerprintje aanschafte. Alleen smerige vrouwen waren tijgerinnen in bed. Zij waren zondig en onzedig. Iets met lust. Bah! Ik was zedig en ingetogen. Als ik ooit seks zou hebben zou ik dit lijdzaam ondergaan, waarbij ik uiteraard onderdanig, beheerst en voorkomend zou blijven. Make-up zou ik niet gebruiken, want dan zou ik zijn als Izebel met haar ogenzwart, en zij was immers een hoer. Ongetwijfeld zou ik een maagdelijk, lang, wit gewaad dragen. Of een pij.

Seksuele zonde

Het gebeurde wel eens dat een jong stelletje net te lang had gewacht met trouwen en zo had gebrand van begeerte dat ze zwanger waren geraakt. En dus werd er schuldbelijdenis gedaan, voorin de kerk, zodat iedereen het goed kon zien. Met plaatsvervangende schaamte keek de gemeente toe. De stelletjes die stiekem voorbehoedsmiddelen gebruikten of gelukkig net niet zwanger waren geworden, voelden zich opgelucht en schuldig. Seksuele zonde was vreselijk. Overspel en echtbreken waren zonden tegen het zevende gebod. (“Gij zult niet echtbreken.”) Maar de ergst denkbare seksuele zonde was toch wel die van homoseksualiteit. Daarvan leerden we dat het een gruwel was in Gods ogen en dus ook in die van ons.

Je zou zeggen dat verkrachting, incest en seksueel misbruik toch zeker bovenaan de lijst met seksuele zonden zouden staan. Waarom de focus op gezonde liefde tussen twee volwassenen die daar zelf voor kiezen in plaats van ziekmakende, traumatiserende, seksuele overheersing en misbruik?

Ontsporing

Het niet openlijk spreken over seksualiteit is niet alleen een voedingsbodem voor schaamte en schuldgevoelens, maar ook voor seksuele onderdrukking. Als alles wat ook maar kan leiden tot een seksuele gedachte of handeling wordt ontmoedigd of bestraft, ontstaat er een taboesfeer. Logisch dat jongeren dan naar porno gaan kijken. Daar is alles tenminste open en bloot. Ze willen immers weten, begrijpen en ervaren? Als er in je omgeving niet of slechts in bedekte termen over seks wordt gesproken, moet je je toevlucht wel elders zoeken.

En zo kan de porno-industrie, waar zelden sprake is van vrouwvriendelijke porno, de belangrijkste voorlichtings- en inspiratiebron van de jeugd (en volwassenen!) worden en wordt seksualiteit relatief eenvoudig geassocieerd met macht en machtsmisbruik. In alle maatschappelijke kringen waarin macht en gezagsverhoudingen een belangrijke rol spelen, ligt het gevaar van seksueel misbruik op de loer. Dus ook in de kerk. Naarmate de onderdrukking van de eigen seksuele beleving groter is (van schaamte tot celibaat), neemt het risico op ontsporing toe.

Over ontsporing gesproken:

Iedere jongen is in treinen geïnteresseerd. Stel u voor dat we hem zouden zeggen dat interesse in treinen slecht is; stel dat we zijn ogen zouden bedekken wanneer hij in een trein of op een station was; stel dat we niet zouden toestaan dat het woord “trein” in zijn aanwezigheid zou worden uitgesproken, en een ondoordringbaar mysterie in stand zouden houden over de manier waarop hij van de ene naar de andere plaats wordt getransporteerd. Het resultaat zou niet zijn dat hij niet meer geïnteresseerd zou zijn in treinen; integendeel, hij zou meer dan ooit geïnteresseerd zijn, maar met een morbide schuldgevoel, omdat hem was voorgehouden dat die interesse onfatsoenlijk was. Iedere aktief intelligente jongen zou op deze manier in meer of mindere mate neurasthenisch kunnen worden. Dit is precies wat in het geval van seks wordt gedaan; maar aangezien seks veel interessanter is dan treinen, zijn de resultaten erger. Bijna iedere volwassene in een christelijke gemeenschap is min of meer mentaal verziekt als gevolg van een taboe op sexuele kennis in zijn of haar jeugd. En het gevoel van zonde dat op deze manier kunstmatig werd ingeplant is een van de oorzaken van wreedheid, verlegenheid en stupiditeit in het latere leven. Er bestaat geen enkele rationele reden voor het onwetend houden van een kind over iets dat het graag wil weten, of dit nu is over seks of over iets anders. En we zullen nooit een mentaal gezonde bevolking krijgen totdat dit feit geaccepteerd wordt in de vroege opvoeding, hetgeen onmogelijk is zolang de kerken het opvoedingsbeleid nog kunnen bepalen.

Bertrand Russell

Zou het rigide seksklimaat de oorzaak zijn van de onbeholpenheid die zichtbaar wordt wanneer schrijnende feiten over kindermisbruik binnen diverse religieuze groeperingen openbaar worden? Alles schreeuwt om het opnemen van verantwoordelijkheid en verandering, maar toch wordt er nog steeds gestameld: “Ja maar, in sportclubs komt het ook voor” of: “Ja, dat was vroeger, maar nu gebeurt dat niet meer” of “Maar we hebben toch al gezegd dat het niet had mogen gebeuren? Je moet er ook een keer over ophouden. Je moet ook kunnen vergeven.” Laat me één ding duidelijk stellen: wanneer het tijd is om erover op te houden mag nooit bepaald worden door de veroorzakers van onrecht, maar enkel door degenen die dat onrecht moesten ondergaan. En zij bepalen wanneer en of er tijd is voor vergeving.

Gevolgen

Seksualiteit is een vitale kracht, een krachtige energie die helend kan zijn, mits goed gebruikt. Onderdrukte seksualiteit kan dan ook gevolgen hebben die we niet mogen onderschatten, juist omdat seksualiteit zo diep met ons mens zijn verweven is. Als je leert dat een gedeelte van jou zondig, smerig of ‘niet de bedoeling’ is, kan er niet alleen onzekerheid ontstaan (over je lichaam en seksuele beleving) maar ook een soort geforceerde kramp die alle spontaniteit en levendigheid onderdrukt. Angst voor en afkeer van de eigen gevoelens kunnen een diepe impact hebben op iemands persoonlijke ontwikkeling.

Als je leerde dat masturberen fout is, kan vrijen met jezelf beladen zijn met schaamte en schuldgevoel in plaats van dat je het bewust gebruikt als een manier om jezelf lichamelijk en emotioneel te ontladen, beter te leren kennen en af te stemmen op je diepere lagen.

Je kunt angst hebben voor intimiteit en seksualiteit. Dit kan ook op relationeel gebied veel gevolgen hebben. Ook psychosomatische seksuele klachten komen voor. Denk daarbij bijvoorbeeld aan vaginisme of erectiestoornissen.

Omdat je in de puberteit vaak niet vrijuit hebt kunnen experimenteren kan je later in je leven alsnog in verwarring raken over je seksuele voorkeur. Dit kan zeer ingrijpende gevolgen hebben, zeker wanneer je je in een relatie bevindt.

Wanneer een normale, gezonde ontwikkeling geremd, onderdrukt of zelfs bestraft werd, kan het zijn dat de oorspronkelijke seksuele voorkeuren plaatsmaken voor een afwijkende seksuele voorkeur. Als je bijvoorbeeld afgestraft bent omdat je een vrouw begeerde, dan kan het zijn dat je je verlangens richt op iets waarmee je minder risico loopt op een afstraffing, zoals bijvoorbeeld damesschoenen. Als je leert dat ‘normale’ seks fout is, kan het zijn dat je voorkeuren ontwikkelt voor ‘abnormale’ seks, zoals bijvoorbeeld gewelddadige seks. In het ergste geval is een kind dat seksueel onderdrukt werd als volwassene helemaal niet meer in staat tot hechting en tot liefhebben.

Als coach voor kerkverlater krijg ik regelmatig vragen over seksualiteit binnen. Hieronder een voorbeeld van zo’n vraag.

Ik ben benieuwd of dit herkenbaar voor je is. En of je durft te vertellen van je eigen ervaringen van seksuele onderdrukking. Ik zoek ook nog naar verhalen van mensen uit orthodox religieuze kring die uitgebreide open voorlichting hebben gekregen. Ik heb er nog niet één gehoord… Herken jij dingen uit bovenstaande? Of zijn jouw ervaringen heel anders? Als je jezelf onder andere definieert als iemand die min of meer seksueel onderdrukt is, wat zijn dan de gevolgen voor jou in je dagelijks leven? Merk je er nog steeds iets van of is het je gelukt jezelf op dit vlak te herprogrammeren? Ik ben heel benieuwd! 

Dit was het laatste deel van deze serie. Ik wil iedereen die meegedaan heeft hartelijk bedanken voor jullie bijdragen. Fantastisch zoveel reacties als ik heb ontvangen, vooral via de mail en op Facebook. Als je daar nog niet gekeken hebt, neem daar dan vooral ook even een kijkje, want de reacties zijn vaak zeer openhartig en echt de moeite waard.  

Met alle liefde, 

Inge