“Als door een wesp gestoken”, “zuur”, “hysterisch”, “vanuit een gekrenkt ego”, zomaar wat reacties die de afgelopen dagen in diverse media te vinden waren als duiding van de brief die Klaas Dijkhoff schreef aan monseigneur Eijk. Als de brief een andere toon had gehad, was er ongetwijfeld ook kritiek gekomen. Er zijn nou eenmaal altijd mensen die het gevoel hebben dat ze zichzelf of hun groepering moeten verdedigen omdat iemand iets pijnlijks zegt over wat voor hen heilig is. Wij mensen vinden het blijkbaar ontzettend moeilijk om ‘gewoon’ te luisteren naar iemands pijn. Dan voelen we ons gekrenkt. Ja, in ons ego.
In de brief van Klaas lees ik dat hij het gevoel heeft dat hem onrecht is aangedaan. Niet alleen omdat hij onjuist werd geciteerd, maar ook omdat zijn normen en waarden foutief werden uitgelegd. Ik hoor deze pijn van miskenning regelmatig terug in de verhalen die mij worden verteld door kerkverlaters. Zij geven aan veroordeeld te zijn om de gezindheid van hun hart en de keuzes die zij naar eer en geweten hebben gemaakt, maar waarin het kerkelijk gezag niet het Goede kon herkennen. Zij meenden namelijk dat je alleen het Goede kunt doen als je doet zoals zij. Deze vorm van miskenning raakt mensen zeer diep in hun ziel. Dat is overigens wat anders dan een gekrenkt ego.
Klaas legt de vinger op de zere plek. Hij zegt afkeer, veroordeling en bitterheid te ervaren bij mensen die ook nog eens gebrek aan zelfreflectie tonen. Dat is ernstig en pijnlijk en vraagt om aandachtige luisteraars. Maar wat voor reacties lees ik dan de dagen daarna? Precies dat. Precies deze woorden worden tentoongesteld in de vele reacties vol kritiek op vorm, plaats en tijd van de brief. Intenties worden openlijk in twijfel getrokken. ‘De gezindheid van het hart’ wordt onderuit gehaald. Allerlei politieke standpunten en beslissingen worden erbij gehaald om de uitspraken van Klaas te ondermijnen. Terwijl men hém verwijt onvoldoende scheiding te hanteren tussen kerk en staat, legt men ondertussen elk van zijn zinnen langs een meetlat van politieke standpunten en beslissingen.
Terwijl er op de man wordt gespeeld, krijgt Klaas het verwijt op de man te spelen. Men vindt bovendien dat hij sowieso al geen spreekrecht meer had, omdat hij immers nooit meer in de kerk kwam? Ach ja, die kleine lettertjes: ‘Een ieder die niet (meer) met ons meedoet, moet voor eeuwig zwijgen over wat hier gebeurt’
Bij veel christenen heerst teleurstelling omdat Klaas Dijkhoff het niet begrepen zou hebben, of de nederige variant: ‘omdat we het niet duidelijk hebben kunnen uitleggen’. In feite maakt het niet zoveel uit hoe het wordt gebracht, de achterliggende boodschap is dat het de bedoeling was dat Klaas net zo over de kerk zou denken als zij over zichzelf heeft leren denken. Denkt hij anders, dan moet er wel iets mis zijn met zijn gedachten.
En als er al aandacht is voor de pijn van Klaas, dan wordt er gezegd dat hij met die pijn juist in de kerk moet zijn. Daar zouden zijn wonden immers het best verzorgd kunnen worden.
Als een vrouw aangeeft door haar partner mishandeld te worden, zal bijna niemand het in zijn hoofd halen om te zeggen: ‘heb je het wel goed geïnterpreteerd?’ En als ze bij hem weg wil, zal hopelijk niemand zeggen: ‘gooi je nou niet het kind met het badwater weg?’ Of: ‘je bent door hem verwond geraakt, maar hij is bij uitstek ook degene die je kan verbinden. Hij kent je als geen ander. Keer terug!’
Toch is dit wat kerkverlaters die met pijn de kerk verlaten regelmatig te horen krijgen. En het wordt met een stalen gezicht gezegd. “Heb je pijn door wat er binnen de kerk is gebeurd? Dan moet je juíst in de kerk zijn, om genezing te ontvangen!” Alsjeblieft zeg!
Wat zou er gebeuren wanneer we Klaas Dijkhoff wél serieus zouden nemen?
De meeste mensen durven niet openlijk aan te geven dat ze de kerk (willen) verlaten, laat staan dat ze openlijk verklaren waarom ze tot deze keuze zijn gekomen. Dit taboe kan velerlei oorzaken hebben. De gevoelens sparen van familie en groepsgenoten is er dikwijls een van. Daarnaast is men ook vaak bang voor opmerkingen zoals Klaas Dijkhoff over zich heen kreeg. Hoe je het ook wendt of keert: Klaas heeft moed getoond. Hij schreef een brief waarin hij ook vertelde over zijn liefde tot de kerk en zijn positieve herinneringen. Hoort dan niemand de pijn die daarin klinkt? Het is als de vrouw die haar mishandelende partner uiteindelijk verlaat, terwijl ze het toch ook zo vaak goed met hem had. Klaas voelde zich gedrongen om deze keuze te maken. Net zoals andere kerkverlaters heeft ook hij een dringende reden om dit te doen.
Hij legt het zo duidelijk mogelijk uit. En reikt daarmee de achterblijvers een hand. Hij deelt zijn hart, dat is een manier om in verbinding te blijven, ook wanneer je niet langer dezelfde inzichten deelt. En wat gebeurt er dan? Hij wordt stelselmatig op zijn hart getrapt. Niet één van zijn genoemde argumenten blijft onbesproken. Op alles valt wel iets op te merken voor degenen die kritisch willen zijn. En wat deze kritische geesten gemeen hebben is dat ze Klaas verwijten wat ze zelf doen.
“Hij is te kritisch”. En zij dan?
“Hij heeft de werkelijke boodschap niet begrepen.” En zij dan?
Hoe liefdeloos om te constateren dat iemand schrijft vanuit een gekrenkt ego en dat vervolgens alleen maar te zien als reden om de brief maar zo snel mogelijk aan de kant te leggen. Met gekrenkte ego’s kunnen we immers niets.
Wat een schrijnend gebrek aan zelfreflectie!
“Verdiept u zich voordat u oordeelt, zou ik zeggen. Ware het niet dat ik de hoop daarop al tijden heb opgegeven.”
Hoe kort door de bocht om dit af te doen als de uitspraak van een verbitterd mens! Dit is een ernstige aanklacht en het zou de kerk sieren wanneer zij in de spiegel kijkt die Klaas haar voorhoudt.
Klaas geeft aan het goede te erkennen binnen de kerk. Deze handreiking is groots wanneer je bedenkt dat dit andersom lang niet altijd het geval is. Klaas doet daarom ook een pleidooi om te kijken naar het feit dat het goede zich niet alleen manifesteert binnen de kerk, maar ook daarbuiten. Een hartenkreet die ik van veel ‘afvalligen’ hoor, vooral richting hun ouders en geliefden die van mening zijn dat ze op de verkeerde weg wandelen.
“Ik erken dat jullie als een goed mens willen leven en dat de keuzes die jullie daarom maken passen bij de inzichten die jullie hebben over hoe je als een goed mens behoort te leven”. Maar andersom is dat niet het geval. Dat is de miskenning die ik proef in de brief van Klaas en waar ik tot nu toe nog niemand op zag ingaan.
“Waarom zouden die mensen toch niet meer komen? Heeft dat wellicht te maken met uw opstelling?
Heeft u er ooit aan gedacht dat die lieve mensen er meer behoefte aan hadden dat u de noden van de levende mensen had gesteld boven de letterlijkheid van dode woorden?(..)
Dat mensen meer behoefte hebben aan een kerk die genade en liefde vooropstelt?
Dat uw kerk zelfs nog onze kerk had kunnen zijn als u liefdevoller was omgegaan met uw gewezen parochianen. Dat het mensen wegjaagt als lief zijn niet genoeg is voor u, maar men ook nog de aardse regels van de kerk moet volgen?
Dat het mensen verjaagt als lief zijn zelfs begrensd is door u als het liefde tussen man en man of vrouw en vrouw betreft?
Dat het mensen verjaagt als lief zijn tot zelfhaat moet leiden wanneer de liefde ongehuwd bedreven wordt?”
Ik proef verdriet in de woorden van Klaas. Hij had in eerste instantie willen blijven. Uit nostalgie en sentiment om al die momenten die te maken hadden met liefde en het delen van rituelen en misschien de sfeer van geborgenheid zoals hij deze mogelijk ooit heeft ervaren?
En toch…
Soms moet je een geliefde verlaten, niet omdat je niet samen oud had willen worden, maar omdat het huwelijk een knellend keurslijf is geworden waarin je alleen kunt blijven als je jezelf geweld aandoet. Soms moet je een geliefde verlaten, omdat je te allen tijde niets anders kunt en wilt dan kiezen voor liefde.
“Geeft u mij gerust de schuld van een gesloten kerk, ik zal definitief niet terugkeren. Ik kies voor de liefde en de mensen in plaats van de beperkingen en de kerk. In de naam van de moeder, de dochter en de heilige liefde.
Amen.
