Dit artikel maakt deel uit van een serie over aangeleerde, op religie gebaseerde, belemmerende overtuigingen en de mogelijke gevolgen die deze kunnen hebben. Doel van deze serie is: herkenning en erkenning. Doelgroep: (onbewust) betrokkenen /slachtoffers (zowel gelovig als niet meer gelovig), therapeuten en kerkwerkers. Deze serie laat bewust het waarheidsgehalte van de overtuigingen buiten beschouwing en zoomt enkel in op de mogelijke gevolgen. Deze mogelijke gevolgen zijn samengesteld aan de hand van meer dan 1000 reacties en mails van twijfelaars en (ex-)gelovigen. In dit artikel worden de meest genoemde en als ‘klachtengevend’ ervaren gevolgen besproken. Meer info over dit project: >KLIK<
Dit is deel 4.
Onderdrukte gevoelens
Voor degenen die liever een filmpje kijken, hier een filmpje. Voor alle anderen staat onder het filmpje ongeveer dezelfde inhoud, maar dan in tekstvorm.
Binnen sommige religieuze groeperingen heerst de al dan niet uitgesproken gedachte dat de leer het allerbelangrijkste is. Het doet er dan niet toe wat je gedachten en gevoelens daarbij zijn, als je maar gehoorzaamt aan wat je geleerd is. Al het andere is daaraan ondergeschikt. (“Niet zeuren, luisteren!” “Maakt niet uit, je doet het maar gewoon!”)
Er kan sprake zijn van op religie gebaseerde aannames rondom emoties, die soms worden gebruikt om deze te onderdrukken. Misschien herken je iets van de volgende voorbeelden.
Vreugde was altijd goed. Verblijdt u in de Here te allen tijde. Een beetje gepast verdriet om de zonde mocht ook. Maar “boosheid is van de duivel.” En angst? “Niet bang zijn, de Here is bij je!” Alsof je dan niet meer bang bent! Het gevolg kan zijn dat je naast angst nu ook schaamte hebt, vanwege die angst. Je durft niet meer goed te laten zien wat je écht voelt en bent je er steeds meer van bewust dat een échte christen blijkbaar geen angst voelt, geen jaloezie, geen boosheid… en je drukt alles weg. Je bent nu je eigen onderdrukker geworden. En zo wordt het steeds normaler om te allen tijde blij te zijn. Je raakt steeds verder uit contact met je echte gevoelens en toont enkel nog datgene waarvan je denkt dat het verwacht wordt, of -wanneer je per ongeluk een uitbarsting hebt gehad van boosheid of verdriet – je voelt je hysterisch of gestoord, en in elk geval schuldig.
Ook ouders kunnen een onderdrukte/afwezige gevoelswereld hebben en daardoor emotioneel niet beschikbaar zijn. Dit kan tot gevolg hebben dat een kind zich tevergeefs blijft uitstrekken naar de ouders, maar geen gehoor en erkenning vindt op het niveau van emotionele behoeften. Een betekenisvolle relatie opbouwen met de ouders kan voor het (volwassen) kind moeilijk of zelfs onmogelijk zijn.
Doordat de aandacht vooral bij de leer was, bij de regels, bij wat in het hoofd werd opgeslagen (woordcultuur), is er mogelijk minder aandacht voor emoties, beleving en fysiek contact. (Behalve dan misschien het ‘leer-gerelateerde’ fysieke contact; ‘wie zijn zoon liefheeft, kastijdt hem’.) Vooral kinderen die hier gevoelig voor zijn, kunnen ernstige ‘huidhonger’ ontwikkelen.
Het beperkte contact met de eigen emoties maakt dat ouders lang niet altijd beseffen hoezeer ze zelf de verantwoordelijkheid dragen over hun gevoelens. Ze hebben deze verdrongen, zijn hierop niet aanspreekbaar. Ze hebben niet het vermogen ontwikkeld om eerlijk naar zichzelf te kijken en kunnen daardoor de neiging hebben anderen de schuld te geven. “Jij maakt mij boos.” In plaats van: “Toen je dat deed, dacht ik dat … en kreeg ik het gevoel dat… en dat maakte mij boos.”
Wanneer je als kind opgroeit in een omgeving die jou verantwoordelijk houdt voor de gevoelens van mensen om je heen, ontwikkel je een veel te sterk verantwoordelijkheidsbesef. Terwijl je je eigen gevoelens leert negeren, let je voortdurend op die van anderen. Er is dan sprake van parentificatie. Jij draagt wat de ouders laten liggen. De omgekeerde wereld.
Wanneer je je emoties hebt leren onderdrukken, ben je daar waarschijnlijk een expert in geworden. Misschien heb je de neiging vooral analytisch, vanuit je hoofd, om te gaan met je emoties. Het kan ook zijn dat je gevoelens zo diep weggestopt zijn, dat je geen flauw idee hebt wat er binnenin jou leeft. Daardoor kan je grote moeite hebben met het aangeven van je grenzen. Je vóelt je irritatie amper, of niet, of veel te laat. Je kent jezelf niet. Je weet misschien ook niet goed wat je fijn vindt, je kunt jezelf niet aansturen, je weet niet wat je met je leven moet. Je kent alleen de leer. Je kent niet jezelf.
Jezelf op latere leeftijd alsnog leren kennen, kan niet alleen zeer veel onderdrukte emoties oproepen, maar ook een intens rouwproces, omdat er nooit eerder ruimte was voor jóu. Omdat de neiging om het deksel weer op de beerput te gooien groot kan zijn en omdat het meestal ook gewoon veel te veel is om alleen te doen, zoeken velen professionele hulp om zichzelf te leren kennen en als een gezond begrensde volwassene te kunnen functioneren. Dit kan een zeer lange, moeizame weg zijn.
Bovendien is het niet zelden een eenzame weg, omdat het dikwijls voorkomt dat je (voorlopig) de enige bent van je gezin van herkomst die de diepere lagen van zichzelf leert (ver)kennen. Wanneer je gewend bent om dingen met je familie te delen, kan het zijn dat je dat nu ook probeert met wat je allemaal over jezelf hebt ontdekt. Het kan zijn dat je keer op keer op onbegrip en verzet stuit. Ze begrijpen je niet. Ze denken mogelijk zelfs dat er iets mis is met je, dat je labiel of hysterisch bent of je krijgt een ander etiketje, zoals ‘borderline’, een etiketje dat nogal eens wordt genoemd en dat soms gegeven wordt door mensen die normale, gezonde emoties beschouwen als ongezond en abnormaal. Je kunt je diep miskend voelen, vooral ook omdat je juist keihard aan het werk bent om emotioneel gezond(er) te worden en uitgerekend dán te horen krijgt dat er iets mis met jou zou zijn…
Graag ga ik met jullie in gesprek over wat het onderdrukken van gevoelens met jullie heeft gedaan en of de door mij genoemde gevolgen voor jullie herkenbaar zijn. Heb je misschien gevolgen ontdekt die ik niet noem? Deel dit dan gerust in een reactie onder deze blog. Laten we samen de religieuze blauwdruk ontrafelen!
Met alle liefde,
Inge
“Dat is je gevoel maar”.
Wat mij, in een burn-out periode, heeft geholpen, was de letterlijke uitroep “Ik wil voelen dat ik leef.” De film “As it is in heaven” kwam destijds heel erg en diep binnen, zowel het verhaal als de muziek.
https://youtu.be/u2Vr1ODCUag
Dit is voor mij zo’n herkenbaar verhaal. En het is zo pijnlijk om na vele, vel jaren therapie opnieuw te moeten ontdekken, dat je diep weg nog zo loyaal aan je ouders kan zijn gebleven, dat je nog steeds eerder gelooft dat er iets mis is met jou dan dat er iets vreselijk mis was met hen: gezonde menselijkheid was hen zo heel erg vreemd. En dus weet ik ook alles van huidhonger, jammer genoeg.
Zo herkenbaar…Het is vooral die angst en vervolgens die zware onzekerheid. En het liefste zou je weer terug kruipen in je cocon. Maar weet eigenlijk al dat dat niet meer mogelijk is. En dan die overweldigende gevoelens die los gaan komen waar je totaal geen raad mee weet. Van al die ‘gemaakte’ zekerheden is helemaal niets meer over en is compleet aan diggelen geslagen en weet totaal niet welke richting je nu op moet. En elk vraagstuk nu 100 kanten op kan gaan i.p.v. naar 1 kant die ‘bepaalt’ is voor jou. Je moet compleet ‘opnieuw’ gaan leven. Het lijkt alsof je uit een coma ontwaakt en alles opnieuw moet aanleren. Maar dan vanuit je eigen ‘zijn’. En weet bij voorbaat al dat ‘jouw nieuwe ik’ niet begrepen zal worden door je naaste familie en je als eenling door het leven moet.
Zelfkennis, bewustwording en zelfvalidatie – inhaalslag op latere leeftijd. Wat rijp is dient zich aan. Ons (zelf)bewustzijn ontwaakt om zichzelf te (h)erkennen en te helen.
We praten hier over moeizame en vaak zeer pijnlijke innerlijke processen die heel veel tijd kunnen kosten. Maar uiteindelijk zullen personen die door dergelijke processen heengaan hun opdracht vervullen en bijdragen tot de vooruitgang van de mensheid als geheel (via ons nageslacht).
Trouwens M., af en toe terug in de cocon ‘schuilen’ is ook wel nodig om onze grenzen te bewaken en ‘nee’ te zeggen tegen dingen die we niet willen. Bewust kiezen voor de stilte om verbinding met de pijn te maken. Er komt veel oud zeer (angst en onbehagen) los maar juist het toelaten van de pijn helpt je om te aarden en de verbinding met je kern te herstellen. Door jezelf aandacht te geven (met of zonder hulp van een coach) komt je kern tot leven. Door veel te oefenen, training en onderwijs, leer je tenslotte die 1e Stem die tot jou spreekt onder de 100 stoorzenders te onderkennen.
De vraag van Inge: de gevolgen van ‘zelfonderdrukking’ – volkomen herkenbaar. Met name het rouwproces, dat heeft enerzijds te maken met het gemis en tekorten van vroeger – geen ruimte voor onze eigen beleving en/of sprake van parentificatie. Er is nog een aspect van mijn eigen rouwproces dat ik hierbij zou willen benoemen nl. mijn eigen emotionele afwezigheid naar mijn kinderen toe, tijdens mijn jarenlange ‘inhaalslag’. Onbewust heb ik zo mijn eigen blinde vlekken doorgegeven, jammer genoeg en tot mijn grote droefheid. Maar inmiddels lijkt dat aspect (zelfvalidatie van de jonge generatie) aardig snel te transformeren. Dat biedt troost en draagt bij tot acceptatie van mijn leven en situatie.
Aleksandra; Bedankt voor uw reactie….Klopt dat je zeker weten een cocon nodig hebt. Maar ik kon niet meer terug naar mijn ‘oude’ cocon die ik gewend was. Mijn oude cocon bestond uit niets anders dan mijn andere zogenaamde ik (mijn oude religieuze zogenaamde ik), het was een ‘schijn’ veilige plek die totaal niet meer te vertrouwen was en ook totaal niet meer een veilige plek kon zijn om mijn nieuwe ‘ik’ veiligheid te kunnen bieden. Een nieuwe cocon heb ik echt weer opnieuw moeten bouwen (op latere leeftijd dus). Juist die nieuwe cocon, die cocon die langzamerhand bol kwam te staan van mijn ‘eigen gevoelens’ mijn ‘eigen denken’ heeft mij die kracht gegeven om die pijn aan te kunnen en ik ook de confrontatie kon aangaan. Dit hele proces is voor mij in ieder geval een giga eye-opener geweest op vele aspecten in het leven. En ook mooi om te zien hoe alles in verbinding staat met elkaar.
En dan nog dit; Ik las in u bericht dat u, door uw eigen inhaalslag hebt ervaren dat er emotionele afwezigheid was naar uw kinderen toe en dat u blinde vlekken onbewust hebt doorgegeven. Dat is ook mijn grootste angst richting mijn jonge opgroeiende kind in het proces waarin ik nu zit. Mag ik zo vrij zijn, en uiteraard hoeft u niet te reageren; Nu u die kennis en inzicht heeft, zijn er dingen die u mij misschien nu kan ‘meegeven’ hoe u het destijds anders had kunnen doen?
Lieve M.,
Mag ik je dan meegeven dat je vooral met mildheid en liefde naar jezelf mag kijken? Het feit dat je je al zo bewust bent van je opgroeiende kind zegt al zoveel. Er is een groot verschil in je kind zwaar emotioneel belasten met jouw proces of je kind krijgt er iets van mee. Dat mag, ze worden er niet slechter van. Zolang je je steeds weer afvraagt of je reageert vanuit liefde of vanuit angst. Ik worstel zelf ook vaak hiermee, vastbesloten de negatieve spiraal van een othodox-gereformeerde opvoeding te doorbreken. Mijn oudste, nu 11, bevestigd helder en duidelijk dat hij mijn pijn soms wel ziet, maar niet voelt en zelf met zich meedraagt. Dat zijn mijn mooiste momenten euforie. Maar nogmaals, wees mild en omarm vooral jezelf met liefde. Kinderen mogen zien dat wij ook maar mensen zijn, geen Goden of andere geperfectioneerde denkbeelden. Ik wens je liefde toe.
Lieve M. – alsnog mijn verlate toevoeging (ik keek niet meer terug).
Ik sluit me aan bij het inzicht van Maria. Met mildheid en zonder oordeel naar jezelf te kijken – dat is essentieel. Zelfliefde ontwikkelen, je eigenwaarde ontwikkelen. Jezelf ‘opgraven’ onder al die laagjes van de kerkelijke leer. Dat je kind er iets meekrijgt (van je onmacht, onzekerheid, strijd of angst) is onvermijdelijk maar je kunt er gerust op vertrouwen dat onze kinderen zijn ons ook gegeven om onze helpers te zijn. Helpers in de collectieve bewustzijnsgroei. Zoals je het zelf opmerkt, alles is met alles verbonden… Maar zolang je in dit proces zit, voelt het soms zwaar en beangstigend. Heb geduld met jezelf en met je proces, elk proces is uniek, vertil je er niet aan. Stel jezelf niet al te hoge eisen want het leven draait niet om de perfectie maar slechts om een voortdurende vooruitgang.
En mbt je vraag ’ hoe ik het destijds anders had kunnen doen’ geef ik je mee: het rest me niets anders dan mijn levensloop en mijn onwetendheid te aanvaarden omdat ik niet anders kón (niet anders wist). Omdat we voorwaarts moeten leven en het pas achterwaarts mogen begrijpen. Mijn droefheid is dus van existentiële aard en ik zie het leven als een leerproces waarbij wij de ‘puinhopen’ van ons voorgeslacht mogen verbouwen.
Ik wens je veel moed en een groeiend (zelf)vertrouwen toe.
[…] Deze citaten zijn belangrijk, omdat binnen sommige religieuze groeperingen en/of gezinnen relatief weinig tot geen aandacht is voor persoonlijke emoties. Zie ook: Onderdrukte gevoelens […]