Hieronder volgt een gastblog van Vincent van Heukelum. Veel leesplezier!

Je hebt van die borden… je kent ze wel. Rond en plat, en je maakt er elke dag handig gebruik van.

Verkeersborden. Of dacht je aan die ronde platte dingen waar je je eten op legt? Want die bedoelde ik niet… Dát is het lastige als één woord voor meerdere dingen wordt gebruikt. In veel gevallen is deze dubbele betekenis geen probleem, omdat we door de context door hebben om welke versie van het woord het op dat moment gaat.

Wat betreft dit specifieke onderwerp, geloven.

De term geloven heeft ook een dubbele betekenis. Want waar geloven op de religieuze manier betekent dat je het ziet als de waarheid, betekent geloven in de dagelijkse wereld iets wat we aannemen. En dat doen we voor een deel door redenering, voor een deel uit noodzaak, en soms omdat het niet bewezen hoeft te worden omdat fout hebben geen gevolgen heeft.

Redenering bijvoorbeeld is simpel aan te tonen. Ga je elke dag eerst voorzichtig testen of je stoel niet instort onder je gewicht? Waarschijnlijk niet. Gisteren werkte het, eergisteren, de dag ervoor, dus vandaag WAARSCHIJNLIJK ook. De reden dat we niet voor zekerheid gaan is deels omdat we bewijs uit het verleden hebben dat het herhaaldelijk heeft gewerkt. Er is in de tussentijd niet veel wezenlijks veranderd, zodat de kans op een andere afloop niet overwogen hoeft te worden.

We doen het ook voor een deel uit noodzaak. Als we in ons dagelijkse leven alles zo stellig zouden moeten bevestigen voor we handelen, wordt leven onuitvoerbaar. Denk je eens in dat je elke dag eerst je gas meet voor je gaat koken, het water laat testen in een laboratorium voor je koffie zet, de bank met gewichten test of je er in kan zitten, en ga zo maar door. Om zulke redenen moeten we dus bepaalde dingen wel “afraffelen” om überhaupt een leven te kunnen hebben.

En dan komt het gedeelte “het hoeft ook niet altijd”. Of we iets zonder te veel nadenken aannemen of niet, hangt af van grofweg 2 dingen: Hoe bijzonder is het, en hoe groot zijn de gevolgen van het fout hebben. Als jij zegt een hond te hebben, kan ik zonder bij jou thuis langs te rijden zeggen “joh, wat leuk”. En klaar, ik geloof je. Want het is ten eerste vrij veel voorkomend dat iemand een hond heeft, en als het niet zo blijkt te zijn heb ik me voor laten liegen, maar de koers en toekomst van mijn leven verandert niet heel veel als gevolg van die foute aanname. En daarom gaf ik die bewering geen grootschalig onderzoek. Grote kans, weinig risico. Die balans is de sleutel.

Stel dat we straks aan de high tea zitten, en iemand vraagt of er aardbeien in het gebak zitten. Hoe belangrijk het is of ons antwoord klopt, kan verschillen. Is het puur interesse, vindt diegene aardbeien niet lekker, of is diegene dodelijk allergisch? Die 3 verschillende redenen om het te vragen, bepalen de impact van de gevolgen die er kunnen zijn voor degene die de vraag stelt. Want een zuur gezicht is minder schadelijk dan ter plekke overlijden. Dus naarmate de potentiële gevolgen van fout hebben verschuiven naar meer en meer impact, verschuift de drang naar meer en meer bewijs evenredig mee.

Als iemand vraagt wanneer ik mijn salaris krijg, en ik zeg dat ik “geloof dat mijn salaris de 25e komt”, beschrijf ik een verwachting, iets waarvan ik de kans aanzienlijk schat. En ik zeg het zo, omdat dat makkelijker is in een gewoon gesprek dan zeggen “nou, de laatste maanden kwam het met een vrij geregelde interval op de 25e, dus op dit moment is mijn prognose dat de 25e een hoge kans heeft het juiste antwoord te zijn”. Als ik zo zou praten in het dagelijkse leven, hield ik geen tijd, en geen gesprekspartners over.

Mijn conclusie in het algemeen

De meeste mensen weten instinctief prima dat we verschillende dingen bedoelen met geloven en geloven, net als borden en borden. Maar het bewust doen alsof ze hetzelfde zijn wordt vaak gebruikt (misbruikt) om bijvoorbeeld religie, pseudowetenschap of bijgeloof te verdedigen. In zulke gevallen doen mensen alsof de twee versies hetzelfde zijn, en als je ze dus wijst op een ongefundeerd geloof in een god die met een groot zwaard achter me staat, pakken ze mijn geloof dat mijn salaris de 25e komt als verdediging en zeggen ze “ja maar jij gelooft ook dingen, dus ben je hypocriet als je mij nu bekritiseerd”. Het is een verdediging-tactiek die we valse gelijkheid noemen. Het is iemand die 50 moorden heeft gepleegd naar jou komt en zegt, “maar jij hebt als kind vast wel eens een lolly gejat dus we doen allemaal dingen die niet mogen, dus heb jij geen recht om mij te bekritiseren…”

In tot nu toe alle gevallen waar iemand een gesprek begon met als doel mij als scepticus te overtuigen dat ik “ook dingen geloof”, was het altijd een opzet naar een verdediging voor iets wat de ander geloofde zonder deugdelijk bewijs, en in alle gevallen ging het om iets met meer impact/consequenties dan een geloof over de dag van mijn salaris. Want het is heel vaak een soort “aanval als beste verdediging.” Maar het gaat dus niet helemaal op, omdat in bijna alle gevallen de verhouding tussen hoe zeker ik ben en hoe groot de gevolgen zijn in een hele andere verhouding zitten dan bij hetgeen wat de ander probeert te verdedigen.

©Vincent van Heukelum

Meer lezen van Vincent? Vincent beheert de Facebookgroep ‘Ask a Friendly Atheïst’, opgericht omdat veel mensen niet precies weten wat een atheïst denkt of gelooft en om ruimte te bieden hierover op respectvolle manier in gesprek te gaan. Niet verkondigend, maar verbindend. Van harte aanbevolen!

Klik >HIER< voor meer gastblogs van Vincent.

Ben je geraakt door deze gastblog? Wil je reageren? Je kunt je reactie plaatsen onder dit bericht (even omlaag scrollen). LET OP: Opbouwende, verbindende en steunende reacties zijn zeer welkom, kritiek en felle discussies worden niet geplaatst of verwijderd. Gastbloggers op Dogmavrij wordt op deze manier een beschermde omgeving geboden om hun verhaal te vertellen.

Op Dogmavrij kan je lekker gratis lezen zonder reclame of betaalmuur. Zo sluiten we niemand buiten. Neemt niet weg dat er – naast veel liefde – tijd en geld in deze website wordt gestoken. Heb jij misschien iets (gehad) aan de artikelen, de series, de steungroep of andere projecten? Zou je dan willen overwegen om dit werk te steunen? Dat kan via  http://petje.af/ingebosscha Dank je wel!

Kan je wel wat steun gebruiken?

Lijkt het je fijn om mee te doen in een verborgen steun- en inspiratiegroep op Facebook? Je treft daar een actieve groep met ruim 320 groepsleden, een opbouwende, positieve sfeer, diepgang en openhartigheid over alles waar je tegenaan kunt lopen als je aangeleerde dogma’s loslaat of dat probeert te doen. >KLIK< voor meer informatie.

Zoek je hulp bij het loskomen van aangeleerde religieuze overtuigingen en/of de impact daarvan? >KLIK< voor een lijst met ervaringsdeskundige professionals.