Tekst op afbeelding: Wanneer je zoekt naar de waarheid loop je het risico iemand te treffen die meent het gevonden te hebben. Met alle gevolgen van dien.

Het verlangen om (eindelijk) te weten wie of wat God echt is en hoe de Bijbel werkelijk is bedoeld, is een volkomen legitiem en ook begrijpelijk verlangen. Misschien leeft het in meer of mindere mate wel in ieder van ons, al zal niet iedereen de focus op God en/of de Bijbel leggen, maar wel hebben we vrijwel allemaal wel eens de wens om te weten of er meer is dan wij kunnen waarnemen en wat dit dan precies voor ons betekent. Het is de ultieme wens om te weten wat waar en echt is en wat niet. Het is het stokoude willen weten wat goed (of: de bedoeling) is en wat kwaad. En over de Bijbel gesproken: het is volkomen logisch dat Eva een hap nam van de vrucht waarvan gezegd wordt dat deze kan leiden tot de zo begeerde kennis van goed en kwaad. Blijkbaar is dit één van de oerbehoeften van de mens. Maar wanneer je op zoek gaat naar de waarheid loop je wel een heel groot risico, namelijk dat je iemand treft die meent het gevonden te hebben. Waarom dit ronduit gevaarlijk kan zijn, daarover gaat het in dit artikel.

Uitzoomen

Soms kan het veel inzicht geven om uit te zoomen, juist wanneer je geneigd bent om in te zoomen en te focussen op details. Als je wilt weten hoe de Bijbel écht bedoeld is en wat de Bijbel jou vandaag te zeggen heeft, wacht dan even voor je daarop inzoomt. Laten we eerst uitzoomen. En dan zien we de Bijbel, een eeuwenoude verzameling teksten waarvan de schrijvers niet meer leven. We kunnen dus niet navragen wat ze precies hebben bedoeld met wat ze schreven, hoe ze zich voelden toen ze het schreven en wat hun gods-, mens- en wereldbeeld was in die tijd. We weten ook niet of als de schrijvers in deze tijd hadden geleefd, ze het misschien heel anders geformuleerd zouden hebben. Het enige dat we kunnen is hierover speculeren.

En nu zal iemand misschien denken: ja maar we kunnen echt wel meer dan dat, we kunnen de Bijbel ook bestuderen en we kunnen God vragen of hij ons de juiste inzichten wil geven en erop vertrouwen dat Gods Geest in ons werkt en ons toont hoe Gods Woord oorspronkelijk bedoeld is. Velen geloven dat er één werkelijke bedoeling en één juiste uitleg is van elke tekst. En dikwijls gelooft men ook dat God zélf in deze juiste uitleg voorziet, onder andere door zijn woordvoerders hier op aarde.

En nu wordt het gevaarlijk. Want wie zijn deze woordvoerders van God? Meestal zijn dit mannen, maar het kunnen ook vrouwen zijn, die dikwijls zelf ook geloven dat ze van God een speciale positie hebben gekregen. Dit lijkt hoogmoedig, maar is het vaak niet, omdat ze hun bijzondere rol niet ervaren als verdienste, maar als genade. Het is hen zogezegd geschonken. Ze menen dat God hen de juiste inzichten geeft en dat hoe zij de Bijbelteksten uitleggen, dit overeenkomt met hoe het oorspronkelijk bedoeld is en/of met wat God ons vandaag wil zeggen via dit eeuwenoude boek. Ze geloven dat Gods Geest hen leidt en dat hun bidden om de juiste inzichten door God verhoord wordt en dat ze er in geloof op kunnen vertrouwen dat ze deze inzichten inderdaad ontvangen. Ze zeggen soms dingen als: “Zo spreekt de Here”, “Dit zijn niet mijn woorden, maar Gods woorden”, “Niet omdat ik het zeg, maar omdat God het zegt”. Daarmee benadrukken ze dat ze de waarheid en het gelijk aan hun kant hebben en dat het niet wenselijk en zelfs heel onverstandig is om het niet met hen eens te zijn of aan hun woorden te twijfelen.

Wat hun woorden extra kracht geeft, is het feit dat ze soms jarenlang Theologie hebben gestudeerd. Ze hebben geleerd hoe je de Bijbel moet lezen en wat er staat in de grondtaal. Ze geloven dat de boeken en personen die hen daarin onderwijzen allen geïnspireerd zijn door God. Dat geldt ook voor degenen die besloten dat zij voor de opleiding Theologie geslaagd waren en voor de beroepingscommissies die een beroep op hen hebben uitgebracht. Met andere woorden: het bestaat niet dat na een integer gevolgde en afgeronde studie, een predikant bevestigd wordt zonder dat God daar achter staat. Dat de volledige inhoud van de studie en het totale proces rondom predikant worden onder leiding van God zelf plaatsvindt, geeft predikers nog meer het idee dat ze van God hun bevoorrechte positie hebben verkregen en dat hun woorden meer waarde hebben dan de woorden van een willekeurige kerkganger, omdat God via hen tot de gemeente spreekt.

Nou, prima, dat mag je natuurlijk geloven. Maar waarom is dit dan gevaarlijk? Omdat wanneer iemand gelooft dat er één juiste manier is om de Bijbel te lezen en dat er één juist godsbeeld is, zo iemand meestal ook gelooft dat alle andere inzichten DUS fout zijn. Men meent dat de Bijbel duidelijk is, en wanneer iemand op grond van dezelfde Bijbel tot andere inzichten komt, dan zal deze persoon óf niet echt integer zijn en niet echt wíllen weten wat er staat óf deze persoon heeft het niet kúnnen begrijpen, bijvoorbeeld omdat iemand er te ‘dom’ voor is of omdat iemand misleid is door de duivel. Kortom: geloven dat er maar één waarheid is en menen dat jíj deze waarheid hebt/kent/volgt, werkt veroordeling van andersdenkenden in de hand. Hoewel de verkondigers van deze ene waarheid dit vaak niet hoogmoedig bedoelen, maar juist menen dat ze nederig gehoorzamen aan wat Gods Geest hen opdraagt, is deze houding er wel degelijk één van hoogmoed.

Waarom? We zoomen nog eens uit. Stel je onze wereldbol eens voor en bedenk dan dat overal verhalen worden verteld. Verhalen over het leven, over goden, over de waarheid, over goed en kwaad, ontelbaar veel verhalen. Niet alleen in deze tijd, maar ook toen wij er niet waren werden er al verhalen verteld. Soms dezelfde en soms totaal andere verhalen dan de verhalen die nu klinken. En veel van deze verhalen kennen een element dat de luisteraar aan het verhaal bindt. Er wordt bijvoorbeeld geclaimd dat dit verhaal het enige echte verhaal is over de werkelijkheid. Of dat je alleen maar werkelijk gelukkig of gezond kunt worden als je handelt volgens de regels van het verhaal. En het bijzondere is dat – ongeacht het verhaal – men werkelijk gelooft dat dít verhaal de enige ware weg is naar het echte geluk. En men meent tegelijkertijd dat alle andere verhalen ‘vals’ zijn. Maar men realiseert zich meestal niet dat wanneer men in een andere cultuur en/of in een andere tijd was geboren, men hetzelfde sterke gevoel zou hebben gehad over een totaal ander verhaal dat hen dan als absolute waarheid was gepresenteerd. Terwijl juist dit besef tot bescheidenheid kan leiden. En tot erkenning van het feit dat de intenties van al diegenen die er andere ideeën op nahouden net zo oprecht zijn.

Verwerping

Door het verhaal dat jou toevallig als ‘waar’ is gepresenteerd, dikwijls door mensen die dat toevallig zelf ook zo hebben aangeleerd, te verheffen boven elk ander verhaal, creëer je een houding van verwerping naar al degenen die – net zo oprecht – een ander verhaal vertellen en/of geloven. Oók wanneer je oprecht gelooft dat het dankzij Gods genade is dat jij geboren werd in de groepering die het juiste verhaal vertelt, ook dan is het goed te beseffen dat binnen zeer veel andere groeperingen, vaak met totaal andere verhalen, mensen om dezelfde reden zich net zo dankbaar en bevoorrecht voelen. Dat betekent dat je die gevoelens van dankbaarheid tegen elkaar kunt wegstrepen. Het is niet meer dan een idee dat hoort bij het verhaal dat je is verteld. Het is net zoiets als dat iemand zegt: “Ik geloof dat de Bijbel Gods woord is, omdat dit in de Bijbel staat.” We noemen dit een cirkelredenatie, waarin elke vorm van bewijs ontbreekt. Elke schrijver kan immers in zijn boek zetten dat hij de woorden van God doorkreeg? Dit kan vanuit oprechte overtuiging, maar dit kan ook bewuste misleiding zijn, met als doel hogere verkoopcijfers of het vergroten van macht en aanzien.

Ook daar zit het gevaar. Mensen zijn allemaal gevoelig voor macht en voor machtsmisbruik. Dat komt omdat we allemaal vanaf onze geboorte volledig afhankelijk zijn geweest van de groep. Als er niet naar ons werd omgezien, zouden we sterven. En dus leerden we al als baby hoe we in de gunst kunnen komen of blijven van onze voornaamste verzorgers. We hebben diep in ons systeem zitten dat het van levensbelang is om gehoord en gezien te worden. Het krijgen van erkenning is een universele behoefte die ons tegelijkertijd onze kwetsbaarheid geeft. Juist wanneer we iets niet weten. Niet weten maakt namelijk onzeker. En onzekerheid vergroot onze behoefte tot erkenning.

 Als iemand ons – in al onze (zorgvuldig verstopte) onzekerheid – dan opmerkt en onze behoeften begrijpt en erkent, dan kan dat ons bijzonder goed doen en zelfs aanvoelen als een verademing of een warm bad. Eindelijk iemand die ons begrijpt! En als dit dan ook nog iemand is die dingen zegt als: “Ik weet precies wat jij nodig hebt”, “Ik kan jou gelukkig maken”, “Ik weet wat jij moet doen om net zo gelukkig te worden als ik” of welke andere aantrekkelijke belofte ook, dan is het heel logisch dat je op z’n minst hoop en nieuwsgierigheid voelt opvlammen.

Kwetsbaarheid

Het is goed om ons bewust te zijn van ons aller kwetsbaarheid hierin. Niet alleen naar religieuze predikers, maar bijvoorbeeld ook naar genezers, goeroes, therapeuten en verkopers. Ons gevoel van onbehagen en onzekerheid kan eenvoudig getriggerd worden, al was het maar door een reclame waarin blije gezichten worden getoond en waardoor je het gevoel kunt krijgen dat wanneer jij ook dit product koopt, je een stuk gelukkiger zult worden. En dat is gevaarlijk! Het is namelijk niet waar. Het is alleen waar als je éérst de leugen gelooft die heel subtiel meekomt met de ‘oplossing’ van je probleem, namelijk het idee dat je überhaupt een probleem zou hebben.

Want dat is het punt: éérst moet je ervan overtuigd zijn dat er iets mis is met je. Dat is op zich niet moeilijk, ons vage gevoel van onvrede en/of onzekerheid kan genoeg zijn om een verlangen aan te wakkeren naar ‘meer’ en ‘beter’.

En dan komen de ‘genezers’ in beeld. Als je hun claims moet geloven, is er ontzettend veel mis met ons. We zijn smerig, onrein, ziende blind, horende doof, geneigd tot alle kwaad, schuldig, ziek, onvrij, niet heel. Onze darmen zitten vol slakken, onze levers vol gif, onze harten vol boosheid, onze gedachten vol fouten, onze lijven vol schaamte en onze zielen vol zonde. We moeten ontgiften, ontlasten, ontstressen, ontwaken, ontdekken en ons laten bevrijden door pillen, poeders, drankjes, rituelen, gebeden en zalvingen.

(Lees in dit verband ook dit artikel: Zij die ziek zijn.)

Tenminste, als je er op die manier naar kijkt.

Maar waarom zouden we?

Goed genoeg

En waarom zouden we geloven dat een ander – die hier ook voor het eerst is en die ook geen achtergrondinformatie of gebruiksaanwijzing van het leven meekreeg bij zijn geboorte – beter weet dan wij wat ‘de bedoeling’ is? Waarom zouden we ons best doen om te voldoen aan de eisen van een persoon of een groepering, terwijl diezelfde groepering andersdenkenden buitensluit en verkettert? Elke persoon en elke groepering die claimt ‘het’ te weten, veroorzaakt onrecht. Al was het maar door de aanname dat andersdenkenden het dus mis hebben. Als je het ongelijk van de ander als feit beschouwt terwijl je niet twijfelt aan je eigen gelijk, dan ben je onderdrukkend en hoogmoedig bezig.

Dit kan zeer pijnlijke en gevaarlijke gevolgen hebben. Langzaam maar zeker kan je deloyaal gemaakt worden naar andersdenkenden. Óók wanneer dit jouw vrienden of familieleden zijn. Je kunt zelfs de overtuiging krijgen dat het voor iedereen beter is om het contact sterk te beperken of zelfs volledig te verbreken. Eén van de vele – breed geaccepteerde (wat tot nadenken stemt) – vormen waarop dit plaatsvindt is bijvoorbeeld door voor degenen die het ‘mis’ hebben te bidden of door (straat)evangelisatie. Achter dit alles schuilt het mensonterende idee dat de ander verkeerd bezig is en/of gered moet worden van zijn ondergang.

Daarom zijn deze mensen en groeperingen gevaarlijk. Kenmerken van een sekte zijn onder andere dat er geen tegenspraak wordt geduld, dat andere ideeën potentieel gevaarlijk en ongewenst zijn, en dat gehoorzaamheid wordt geëist en/of ongehoorzaamheid bestraft. Als je dit leest en denkt: ‘ja maar dat is voor ons eigen bestwil’, dan is dat een door de groepering aangeleerde gedachte. Het is NOOIT voor je eigen bestwil als een ander voor jou bepaalt wat voor jou de beste manier van leven is. Niemand heeft dat recht. En niemand heeft die macht, hoe graag je misschien ook zou willen dat er iemand is die het écht beter weet dan jij en die écht de antwoorden heeft op jouw vragen.

Maar waarom? Er is niets mis met vragen. Het geeft niet dat we geen antwoorden hebben of dat onze antwoorden totaal verschillend zijn. Onze ‘antwoorden’ zijn alleen maar strategieën die ons helpen om bijvoorbeeld zingeving of geluk te ervaren. Maar ook zonder antwoorden is het prima – en zelfs heel goed! – mogelijk om zingeving en geluk te ervaren. Dit is iets dat binnen sommige groeperingen wordt ontkend. Er wordt je bijvoorbeeld geleerd dat de mensen buiten de groepering geen echte liefde of echt geluk zouden kennen en dat ze alleen maar dénken dat ze dit kennen, maar dat het échte geluk en de échte liefde enkel te vinden zijn binnen de eigen groepering. DAT IS NIET WAAR. Het is alleen maar een methode om jou te doen geloven dat je bevoorrecht bent OMDAT je lid bent van de groepering. OOK DAT IS NIET WAAR.

‘Weten’ of ‘menen het te weten’ brengt scheiding, terwijl juist het feit dat we het niet weten ons met elkaar verbindt. En dat we het ook niet kúnnen weten, maar wel gevoelig zijn voor het idee dat er ergens misschien toch iemand is die het wél weet.

Maar zodra we in die valkuil stappen en zodra we iemands woorden meer zeggenschap geven dan onze eigen gedachten en emoties, beginnen we mee te draaien in de gevaarlijke carrousel van macht, ego en aanzien. We trappen erin, met open ogen. Hunkerend naar meer en naar beter gaan we totaal voorbij aan het feit dat dit goed (en) genoeg is en dat wij goed (en) genoeg zijn.

Het is maar dat je het weet!

Op Dogmavrij kan je lekker gratis lezen zonder reclame of betaalmuur. Zo sluiten we niemand buiten. Neemt niet weg dat er – naast veel liefde – tijd en geld in deze website wordt gestoken. Heb jij misschien iets (gehad) aan de artikelen, de series, de steungroep of andere projecten? Zou je dan willen overwegen om dit werk te steunen? Dat kan via  http://petje.af/ingebosscha Dank je wel!