Kerst kan voor kerkverlaters en hun gelovige familie een confronterende en ingewikkelde tijd zijn. Het vanzelfsprekende saamhorigheidsgevoel van vroeger is vaak veranderd of zelfs verdwenen, met alle gevolgen van dien. Van zowel gelovigen als anders- of niet meer gelovigen hoor ik verhalen van teleurstelling, frustratie en stil verdriet. Iedereen doet zijn uiterste best en toch valt het vaak beslist niet mee om met Kerst een plezierig en betekenisvol samenzijn te ervaren met iemand die het wezenlijk anders beleeft.

Het is een feit dat kerkverlaters allergie kunnen ervaren voor alles wat ook maar een beetje met geloven te maken heeft, zoals het geluid van kerkklokken, Bijbellezen en gebed. Hoewel dit meestal tijdelijk is, kan het langdurig aanwezig zijn. Vaak ontstaat de afkeer tijdens het proces van kerkverlating, maar het komt ook voor – bijvoorbeeld door onderdrukte en onbewuste boosheid – dat iemand jaren later pas te maken krijgt met een enorme afkeer van geloofsuitingen. Deze allergie is geen aanstelleritis, maar komt ergens vandaan. Vrijwel altijd is iemand onrecht aangedaan dat niet (voldoende) erkend werd. Mensen kunnen zich beroerd en benauwd voelen, gaan hyperventileren, een woede- of paniekaanval krijgen of juist volledig blokkeren.

Wat niet helpt is deze aversie of allergie beschouwen als een geestelijke strijd en menen dat iemands ‘verzet’ moet worden gebroken door gebed en Bijbellezen. Wanneer je iemand iets opdringt dat hij niet wil, ben je niet bezig met een geestelijke strijd, maar met geestelijke verkrachting. Dat klinkt misschien heftig, maar zo wordt het wel degelijk ervaren.

Het kan helpen van tevoren te checken wat de wederzijdse verwachtingen en eventuele gevoeligheden zijn. In wiens huis wordt Kerst gevierd en welke tradities en gewoonten zijn daar of mis je daar? Waar zie je tegenop? Wat is belangrijk voor je? Wat heb jij en wat heeft de ander nodig om het samen fijn te hebben? Wie zich gezien en gehoord voelt, kan zichzelf makkelijker wegcijferen en is vaak meer bereid om concessies te doen.

Soms zie je zelf een oplossing die heel logisch lijkt, maar waaraan de ander niet kan meewerken zonder zichzelf geweld aan te doen. Het lijkt de kerkverlater misschien fijn om het ‘gewoon’ niet te hebben over wat Kerst betekent, terwijl voor de gelovige de hele essentie – en daarmee het feestelijke – van Kerst verdwijnt, wanneer hier niet over gesproken wordt. Het lijkt de gelovige misschien logisch om de kerkverlater ‘gewoon’ een paar kerstliederen mee te laten zingen, terwijl de kerkverlater het daar fysiek benauwd van krijgt.

Het helpt om er vanuit te gaan dat iedereen doet wat hij kan. Als iemand aangeeft iets lastig te vinden, betekent dit dat deze persoon heus zijn best doet om mee te doen, maar daarbij wel hulp en begrip nodig heeft.

Het kan dan ook enorm helpend zijn om niet alleen ruimte te maken voor rituelen, maar ook voor de mogelijke afkeer die daarvan kan zijn. Het serieus nemen van elkaars beleving kan de onderlinge band zeer ten goede komen. Misschien kan je de gelegenheid geven om even ergens anders te gaan zitten voor er uit de Bijbel gelezen of hardop gebeden wordt. Misschien kan er zachtjes worden gebeden. Je hoeft echter niet zo ver te gaan dat je het gevoel krijgt dat je jezelf of de essentie van Kerst wezenlijk tekort doet.

Wanneer je aanwezig bent bij uitingen van geloof waar je zelf misschien geen waarde meer aan hecht, rol dan niet met je ogen, slaak geen demonstratieve zucht en ga ook niet in discussie. Als je dit respect momenteel niet kunt opbrengen, zorg dan dat je dergelijke situaties zoveel mogelijk uit de weg gaat, zodat je het feest voor de anderen niet verpest.

Dit betekent dat wanneer iemand aangeeft er niet bij te zullen zijn, deze persoon niet per definitie een spelbreker is, maar misschien juist probeert te voorkomen dat hij het spel bederft voor de ander(en). Het betekent ook dat wanneer je niet uitgenodigd wordt, dit niet per definitie is omdat jij niet welkom bent, maar misschien wel omdat de ander beseft dat hij niet voldoende rekening met jou kan houden en jou niet wil kwetsen.

Uitnodigen en uitgenodigd worden kan (stiekem) voelen als een verplichting. Uit goed fatsoen, om de ander niet te ontrieven, voor de lieve vrede of om wat voor reden ook, tonen we elkaar onze goedwillendheid en verbondenheid. Wat natuurlijk heel mooi is, maar wat ook op andere manieren kan. Soms werkt dat zelfs beter.

Je hóeft niet met mensen samen te zijn wanneer je hier enorm tegen opziet. Dat zegt niets over of je wel of niet van elkaar houdt. Je kunt ook afspreken dat je elkaar de ruimte geeft om deze dagen op eigen manier vorm te geven. Soms, wanneer verschillen en gevoeligheden groot zijn, is dat het meest wijze en liefdevolle dat je kunt doen. En volgend jaar kan het weer anders zijn.

Voor gelovige ouders kan het moeilijk zijn als hun ongelovige kind hen vraagt om ‘neutraal’ met hem te spreken. Ze kunnen het gevoel hebben dat hen onrecht wordt aangedaan wanneer zij slechts slappe aftreksels mogen uiten van wat zij werkelijk bedoelen. “Fijne Kerstdagen”, klinkt voor hen veel minder betekenisvol dan “Gezegende Kerstdagen”.

Het zou fijn zijn wanneer de kerkverlater zijn best doet om dit te begrijpen. En wanneer hij de woorden waar hij misschien zo weinig mee kan, leert vertalen in ‘het meest liefdevolle dat mijn ouders mij kunnen geven’. Dat dit niet is wat je eigenlijk wilt, is een pijn die voelbaar is bij zowel de gever als de ontvanger van het geschenk.

Het zou ook fijn zijn wanneer de gelovige zijn best doet om te begrijpen dat iemand zich gekwetst en verstoten kan voelen wanneer er niet gezocht wordt naar nieuwe manieren en nieuwe woorden om verbondenheid en liefde uit te drukken. Manieren en woorden die ook passen bij degene die een ander pad begaat, zodat hij de boodschap krijgt dat hij welkom is en blijft.

©Inge Bosscha, coach voor kerkverlaters

Op Dogmavrij kan je lekker gratis lezen zonder reclame of betaalmuur. Zo sluiten we niemand buiten. Neemt niet weg dat er – naast veel liefde – tijd en geld in deze website wordt gestoken. Heb jij misschien iets (gehad) aan de artikelen, de series, de steungroep of andere projecten? Zou je dan willen overwegen om dit werk te steunen? Dat kan via  http://petje.af/ingebosscha Dank je wel!